Muğam haqqında

Müəllif: Mr. OffiCeR
Şərhlər: 5
Baxılıb: 5 180
Səs ver:
(səs: 2)
Muğam

Muğam üçlüyünə həsr olunmuş Azərbaycan filateliya məhsulu

Muğam — Azərbaycan klassik xalq yaradıcılığı musiqisinin əsas janrı.

Söz açımı

"Muğam" sözü ərəbcə "dayanacaq", musiqidə "səs qatarı" deməkdir. "Məqam" sözü simli alətlərdəki "pərdə" mənasına gəlir.

Fars dilində "muğam" sözünün qarşılığı "gah"dır və bəzi muğam terminlərində rast gəlinir: Yegah, Dügah, Segah, Çahargah, dəstgah. .

Yegah - Rast muğamının ikinci adıdır. Fars dilində işlədilən "Yegah” (birinci) sözünün mənası, ərəb dilində işlədilən "Rast” (düz, doğru, dürüst) ilə uyğun gəlir. Keçmişdə və hal-hazırda türk musiqisində "Rast”a bəzən "Yegah” da deyirlər.
"Dügah" fars sözüdür, tərcüməsi "iki mövqe, məkan, vəziyyət", məcazi mənası "2 vaxt" deməkdir. Məsələn, axşam-səhər, gecə-gündüz və s.
"Segah" "üç mövqe, məkan, vəziyyət" deməkdir. Forma etibarilə "Segah” muğamına baxsaq, onun 3 böyük hissədən ibarət olduğunu görərik. Bu hissələr "Zabol”, "Segah” və "Hissar-müxalif”dən ibarətdir.
"Çahargah" – qədim musiqi alimlərinin fikrincə, göy gurultusu ilə əlaqədardır. Məhz təbiətin bu hadisəsi ilə əlaqədar olaraq yaranmışdır. Üzeyir Hacıbəyov "Çahargah” muğamının dinləyicidə coşğunluq və ehtiras hissi oyatdığını qeyd edir. "Çahargah” muğamı Yaxın Şərq xalqları musiqisində ən çox şöhrət qazanmış muğamlardan biri, onların musiqisinə mənsub muğam köküdür.
Pəncgah Rast muğamının zil pərdəsidir. Bu hissənin ahəngi çox gərgin və ciddidir. "Pəncgah” şöbəsinin "Rast” dəstgahında tutduğu mövqe çox əhəmiyyətli olduğundan, "Rast” dəstgahı çox zaman "Rast-Pəncgah” da adlandırılır. Iran musiqisində də "Rast-Pəncgah” adlı muğamın olmasını fransız alimi Jan Dürinq özünün "İran musiqisinin ənənələri və mənşəyi” adlı elmi kitabında bir daha təsdiq edir.
"Şeşgah” və "Həftgah” muğam və şöbə adı kimi heç bir mənbədə qeyd olunmayıb. Lakin, Əfrasiyab Bədəlbəylinin"İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti” kitabında bu adlar diatonik səs düzümünün 6-cı Əfrasiyab Bədəlbəylinin "İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti” - Şeşgah və 7-ci səsi Əfrasiyab Bədəlbəylinin "İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti” - Həftgah kimi şərh olunur. Burada maraqlı bir sual meydana gəlir. Necə olur ki, eyni kökə sahib olan bu say adlarının bir qismi muğam və şöbə adı, digər qismi isə səs düzümünün pərdələri kimi adlanır?

"Dəstgah” (ər., far. dəst – komplekt + gah – mövqe, məqam, məkan) – müəyyən muğam tərkibinə daxil olan bütün şaxələr, şöbələr, guşələr, rədiflər, rənglər və təsniflərin küll halında, məntiqi inkişaf qaydası üzrə mütəşəkkil məcmusu.

Qədim muğamlar

Musiqi binasının möhkəm təməlini təşkil edən 12 sütun 12 əsas muğamı və 6 bürc isə 6 avazatı təmsil edirdi.

12 əsas muğam bunlar idi: Üşşaq, Nəva, Busəlik, Rast, Əraq, İsfahan, Zirəfkənd, Büzürk, Zəngulə, Rəhavi, Hüseyni və Hicaz. 6 avazat isə Şahnaz, Mayə, Səlmək, Novruz, Gərdaniyyə, Güvaştdan ibarət idi.

XIV əsrin axırlarına doğru baş verən ictimai, iqtisadi və siyasi dəyişikliklərlə əlaqədar olaraq, bu möhtəşəm musiqi «binasının» divarları əvvəllər çatlamış və sonralar isə büsbütün uçub dağılmışdır.

Yaxın Şərq xalqları uçub dağılmış bu «musiqi binasının» qiymətli «parçalarından» istifadə edərək, özlərinin «lad tikinti» ləvazimatı ilə hər xalq ayrılıqda özünəməxsus səciyyəvi üslubda yeni «musiqi barigahı» tikmişdir. Təbiidir ki, 12 klassik muğamın adları və həmçinin bu muğamların özləri də böyük dəyişikliklərə uğramışdır: əvvəllər müstəqil hesab olunan muğamlar bəzi xalqlarda şöbə halına keçir və yaxud əksinə, əvvəllər şöbə hesab olunan musiqi sonralar müstəqil muğama çevrilir. Yenə də bu qayda ilə, muğam və onun şöbələrinin eyni adları ayrı-ayrı xalqlarda müxtəlif məna ifadə edirdi.

İndiyədək zamanın və hadisələrin sarsıdıcı təsirinə qarşı möhkəm duran yeganə muğam «Rast»dır. Bu muğam kökünün möhkəm və məntiqli olması onun adının mə'nasına tamamilə uyğun gəlir. «Rast»-düz, doğru deməkdir. Qədim musiqişünaslar «Rast»ı muğamların anası adlandırırdılar. «Rast» muğamı yalnız öz adını və səsqatarını deyil, hətta öz mayə (tonika) ucalığını da zəmanəmizə qədər mühafizə etmişdir. Bütün Yaxın Şərq xalqlarında «Rast» muğamının quruluşu və mayə ucalığı eynidir. Bu mayə kiçik oktavanın «sol» səsindən ibarətdir. Aşağıdakı müqayisədən aydın olur ki, indi bizim kicik oktavanın «sol»u adlandırdığımız ton hələ antik dövrdə «Rast» ladının ucalığını göstərirmiş. Ərəb İran və Avropa musiqişünaslarına görə, qədim yunanlar yeddi səma cisimlərindən hər birinin Pifaqor tərəfindən icad edilmiş 7 tondan birinə müvafiq olduğunu zənn edirlərmiş. O tonlar bunlardır :
Bəzi insanlar muğam dinləmirlər.Amma mən əminəm ki,muğam digər mahnılardan daha çox insanı sakitləşdirir.
(səs: 2)
Şərhlər: 5
Baxılıb: 5 180
Geriyə
Hörmətli Qonaq, saytda şərhləri oxumaq, şərh yazmaq, xəbər göndərmək üçün QEYDİYYATDAN keçməyiniz lazımdır.

İnformasiya

Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Bölümlü Hekayələr

Müzakirələr

Bürclərlə BİZ

Xəbər lenti

Astrologiya

Qadın testləri