Oruc tutmaq əslində nə deməkdir və o, özlüyündə hansı mənanı daşıyır? Oruc tutmağı lap kökündən götürsək, bu, nədənsə imtina etmək deməkdir. İnsan hansısa əməli etməkdən, məsələn, müəyyən bir qidanı qəbul etməkdən imtina edirsə, bu, özü oruc tutmaqdır. Düzdür, bizim ana dilimizdə bu cür mənanı ifadə edən söz oruc tutmaq adlandırılmır, bu söz əslən ərəb dilindən gəlir.

Ramazan ayı orucu isə Allah təalanın müsəlmanlara buyurduğu bir ibadətdir ki, bu mövsümdə müsəlmanlar müəyyən olunmuş vaxtda yeməkdən, içməkdən imtina etməlidirlər. Bu imtina etmə bir növ tərbiyə, iradəni möhkəmləndirmə, nəfsi sıxma, orqanizmin rejimini dəyişmə və təmizləmə kimi adlandırıla bilər. Çünki oruc tutma həqiqətən də bütün bunları özündə daşıyır. Amma düzgün oruc tutma isə daha dərin məna və dəyərləri ehtiva edir. Oruc tutan insan adət etdiyi gündəlik yemək-içməyindən imtina etdiyi kimi, gündəlik mənfi vərdişlərindən də imtina etməlidir. O, bütün pis və zərər verici əməllərdən çəkinməlidir. Çünki gündəlik mənfi əməllərini və pis vərdişlərini davam etdirən şəxs anlamalıdır ki, onun orucu bu formada sadəcə ac-susuz qalmaq olur. Belə bir məqamı Peyğəmbərimiz (s) bizə daha aydın dillə çatdırır: "Kim yalan danışmağı və yalandan (hər hansı bir işə) əməl etməyi tərk etməzsə, onun yemək-içməyi tərk etməsinə Allahın heç bir ehtiyacı yoxdur”. Bu hədisdən aydın olur ki, məqsəd ac-susuz qalmaq deyil. Belə ki bizim özümüzə əziyyət verməyimiz Allaha lazım deyil. Biz oruc tutmağın arxasında olan məqsədlərə nail olmaq niyyəti ilə bu ibadəti edirik. Onu əldə etmək üçün isə yalnız yemək-içməyi tərk etmək deyil, həmçinin, gözləri, qulağı, dili, əl və ayaqları və digər əzaları pis əməllərdən çəkindirmək lazımdır. Belə bir sual ortaya çıxa bilər ki, nəfsimizi və əzalarımızı günahlardan qorumaq gərəkdirsə, onda bunun üçün niyə ac-susuz qalmalıyıq? Yaxud, bizim ac-susuz qalmağımızın pis əməllərdən çəkinməklə hansı əlaqəsi ola bilər, axı? Bilirsinizmi, insan ac-susuz və taqətsiz olarkən, nəfsindəki istək və rəğbətləri də sındıra bilir. Pislik, nifrət, zorakılıq, yalan, qeybət, söyüş və sairə kimi şeylərə nəfsdə istək yaranırsa, ac-susuz olan müddətdə bu istək azalır. Ac-susuz qalmaq qandakı qlükozanı azaldır, insanın taqəti də azalır, sakitləşir və emosiyaların təsir gücü zəifləyir, beləcə insanın reaksiyası, qəzəbi, əsəbi, kin-küdurəti və sairə kimi hissləri zəifləyir. Bu, bir növ insana o əməllərdən çəkinməyə dəstək olur. Əlbəttə ki, oruc yalnız bu məqsəd üçün deyil, daha geniş və daha zəngindir. İnsan, həmçinin, ac-susuz qalarkən yoxsulların, möhtacların və kasıbların halını daha yaxşı hiss edir, sanki onlarla bu hissi paylaşır. Oruc tutarkən biz müəyyən olunmuş bir vaxtda yemək-içməkdən imtina edirik və mütləq müəyyən olunmuş bir vaxtda (günbatanda) yeməyə başlayırıq. Beləliklə, insan nizam-intizama alışmağa başlayır. Oruc tutan insanı yemək-içməkdən imtina etdirən sadəcə onun bunu istəməsidir. Onu Allahdan başqa heç kim görmür və nəzarət etmir. İnsan istədiklərindən müəyyən bir müddət imtina edirsə, nəfsini özü idarə etməyi bacarır və iradəsi güclənir.

Müsəlman qardaşım və bacım! Allah təala sənə müəyyən müddət ərzində yemək-içməyi tərk etməyi əmr edibsə, bundan istifadə etmən gərəkdir. Yəni, ac-susuz qalmanla bərabər, söyüş söyməyi, qeybət edib söz gəzdirənliyi, söz atmağı, haramlara baxmağı və dinləməyi tərk etməlisən. Bir şeyi də nəzərə al ki, yemək-içmək günah deyil, mübahdır. Allaha yaxın olman və Onun lütfünə nail olman üçün günah olmayan şeyləri tərk etməyin buyurulubsa, deməli, günah olanları ondan əvvəl tərk etməlisən. Yoxsa, günahlardan çəkinməyib günah olmayan şeyləri tərk etməyin bir mənası da yoxdur. Bunun adı sadəcə ac-susuz qalmaq olacaqdır. Peyğəmbərimiz (s) buyurub: "Sizdən biriniz oruc tutarsa, həmin günü söyuş söyməsin, (qəzəblənib) ağzına gələni danışmasın. Əgər onu kimsə söyərsə və ya onunla dalaşarsa, desin ki, "mən orucam”.
Hörmətli oxucular! Oruc tutmaq çox böyük və əhəmiyyətli ibadətdir, onu qəlbdə və ruhda hiss etmək, əzəmətini dərk etmək gərəkdir. Bu ibadət müsəlmanları bütün insanlardan fərqləndirir. Oruc tutub, nəfsi və əzaları günahlardan çəkindirməkdən əlavə, müsəlman, həmçinin, ibadətlərini də çoxaltmalıdır. Bu mübarək mövsümdə müsəlman kəs namazlarını tam vaxtında qılmalı, sünnətlərini tərk etməməli, əlavə nafilə namazları artırmalı, hər gün Qurandən bir az oxumalı, oruc tutmaq istəyənlərə yol göstərməli, imkansızlara lap az da olsa əl tutmalı və sairə kimi xeyir işlər görməlidir. Oruc mövsümünün əsas məqsədi elə budur. Müsəlman ac-susuz qalmaqla, günahlardan çəkinməklə və ibadətlərini çoxaltmaqla, həm orqanizmini təmizləyərək tənzimləyir, həm də ruhu və daxilini saflaşdırır. Qəlbini bürümüş günah paslarını söküb atır, daxilini bürümüş zülmətə nur ataraq işıqlandırır. Oruc tutaraq müsəlman ədəb və hikmət öyrənir, tərbiyəvi yönlərə daha çox önəm verir.
Allah hamınızı haqq üzərində sabitqədəm, bu ayda səbr edənlərdən və ibadətləri qəbul olunmuşlardan etsin! Amin!