Cavab: Kainatda hər şey Allahın icazəsi ilə baş verir. O, bizi və hər şeyi fitrəti üzrə yaratmış və bir ömür vermişdir. Bu ömrü müəyyən yer və şəraitdə başa vururuq. Bu zaman istədiyimiz və ya istəmədiyimiz (özümüz ya da başqa insanlar tərəfindən) bəzi qəzalar yaşayırıq. Ancaq bütün bunlar Allahın icazəsi, yaradılış qanununa uyğun qoyduğu ölçülər çərçivəsində yəni, Onun qoyduğu təqdir ilə olur. Məsələn, biz Allahın yaratdığı daxili və xarici aləmlə daim ünsiyyət, mübarizə halındayıq və bizi Allah bunlarla imtahan etməkdədir.

“Biz sizi bir az qorxu, bir az aclıq, bir az da mal-dövlət, insan və məhsul qıtlığı ilə sınayarıq. Səbr edənlərə müjdə ver.” (Bəqərə 2/155)

Allaha təvəkkül edən biri üçün əsas olan, başına gələn işin faydalı və zərərli olmasından daha çox həmin şəxsin o işə qarşı göstərdiyi hərəkətidir. Bu səbəblə istədiyi bir şeyə nail olanın şükr etməsi, istəmədiyi ilə qarşılaşanın da səbr göstərməsi, onun imtahanı qazanıb qazanmamasının əsas meyarıdır.

Nəticə etibarı ilə Allahın yerdə qoyduğu ölçülərə başqa sözlə desək, qədərinə əsasən bizim yediyimiz ya da başqaları tərəfindən yedirildiyimiz normal qidalar Allahın fitrətimizə verdiyi ömrü axıra qədər yaşamağımızı saxlayır. Zərərli ya da zəhərli qidalar isə, bu verilən ömrə son qoymağa başlayır. Məsələn, çörək və üzüm yeməklə insan normal həyatına davam edər. Ancaq qidaların tərkibini pozaraq çörək və üzümü içki kimi zərərli qidalar halına gətirib içərsə, həm daxili, həm də xarici faciələrlə üzləşir. Nəticədə ya özünün, ya da bir başqasının həyatı ilə oynamış olur. Hər şey belədir… Biz Allahın yaratdıqları ilə fitrətimizə uyğun düzgün münasibət göstərərsək, bədənimizə uyğun havanı, qidanı həzm etsək xəstələnmək, düz yolda getsək isə düşmə ehtimalımız olmaz. Ancaq bunun tərsinə bədənimizə uyğun olmayan soyuq havanı almaqla soyuqlama, zərərli qidanı almaqla zəhərlənmə, ucuruma doğru getməklə düşmə ehtimalını nəzərə almalıyıq.

Qısa desək, bizim Allahın yaratdığı daxili və xarici aləmlə olan münasibətlərimiz qəza və qədərimizi təşkil edir. Buna təqdiri-ilahi də deyilir. Allahın icazəsi ilə etdiyimiz hər hansı bir iş bizim və başqalarının qədəri sayılır. Bu işlə meydana gələn nəticəyə də biz Allahın qəzası deyirik.