Aile mübahisesinin medeniyyeti ümumiyyetle mübahisesiz, konfliktsiz aile tesevvür etmek olarmı? İnamla deye bilerik ki, mübahisesiz, konfliktsiz aile olmur. Buna baxmayaraq 30, 40, 50 il davam eden çox aileler vardır. Demeli, ailede mübahiseler olur, amma mübahise eden tereflerin her ikisinin ve yaxud heç olmasa birinin medeni seviyyesi, bir-birine olan sevgi, mehebbet bu mübahisenin müeyyen bir çerçiveden çıxmasına imkan vermez.

İki şexs bextini, qismetini birleşdirib aile qurduqda bu ümumi ocağa her biri öz "yükü” ile gelir. Lakin bu güne qeder "menimki” deyilen her bir şey indi yalnız "bizimki” ile evez olunması üçün müeyyen sey gösterilmesi vacibdir. Bu yalnız maddi cehete deyil, menevi cehete de aiddir. Bu "bizim” prinsipi er-arvad terefinden ne qeder qebul olunarsa, xoşagelmez mübahiseler, söz-söhbet de bir o qeder tez aradan qalxıb yox olar. Bezi ailelerde ise eksine olur. İlk vaxtlar guya sevişen gencler qısa müddetden sonra bir-birini sevmediklerini, yanıldıqlarını anlayır ve bu zaman xasiyyetlerini uyğunlaşdıraraq evezine müqabil terefler kin, edavet hisslerini daha da keskinleşdirirler.

Nikahın ilk dövletinde ve, ümumiyyetle, er-arvad arasında konfliktler ne sebebe baş verir? Ehemiyyetine göre mütexessisler bu sebebleri aşağıdakı ardıcıllıqla gösterirler:
Er-arvad münasibetlerinde etikanın pozulması xeyanet, qısqanclıq).
Bioloji uyğunsuzluq.
Er-arvaddan birinin ve ya her ikisinin onları ehate eden adamlarla (qohum, dost, tanış ve s.) pis münasibetde olması.
Heyata marağın ve teleblerin uyğunsuzluğu.
Uşağa qarşı pedaqoji mövqeyin müxtelifliyi.
Er-arvaddan birinde, bezen ise her ikisinde şexsi çatışmazlıqların olması.
Valideynlerle uşaqlar arasında qarşılıqlı anlaşmanın olmaması.

Ola bilsin ki, bezi ailelerde başqa sebebler de meydana çıxsın, amma bu yeddi sebeb en çox aile dağıdan sebeblerdir. Esas mesele narazılığın emelegelme sebebini bilmek deyil, bu narazılıqları aradan qaldırmaq üçün her birinin düzgün hereket etmesidir.

Bir-birini seven er-arvadın ailede mübahiseleri medeni şekilde aparması ve tereflerden heç birinin qalib gelmek meqsed!? güdmemesi ilkin şertdir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, senin qeleben sevdiyin şexsin meğlubiyyetidir. Bes sevdiyin şexsi meğlub etmekle sen özün ne qazanırsan? Axı er-arvad bir aile teşkil etdiyinden her hansı terefin qelebesi ailenin meğlubiyyeti demekdir.

Er-arvad arasında mübahiseler üçün sebeb yarandıqda onlardan her biri öz dediyinin heqiqet olduğunu isbat etmeye çalışmayıb, ikilikde mübahisenin sebebini aradan qaldırmağa sey etmesi daha düzgün olar.

Aile mübahiselerinde her bir halda hörmet perdesini saxlamaq vacibdir. Mübahise vaxtı bir-birini acılamaq, alçaltmaq, tehqir etmek yol verilmez haldır. Mübahisenin en qızğın deqiqelerinde bele er-arvad az müddet evvel münasibetlerin ne derecede yaxşı olduğunu, birge keçirilen xoşbext günleri unutmamalı ve mübahiseni son hedde çatdırmamalıdır. Burada xalqın söylediyi müdrik fikri — "savaşda geri çekilmek üçün yer saxla” fikrini mübahise eden ve ya savaşan er-arvada demek pis olmazdı.

Aile dava-dalaşmı sülh yolu ile qurtarmaq üçün en yaxşı şert kin saxlamamaqdır. Aile münasibetlerinin psixologiyasını öyrenen mütexessisler pis şeyi tez yaddan çıxaran ailelerde münasibetlerin hemişe yaxşı, ailenin ise xoşbext olduğunu söyleyirler. En esas şertlerden biri de mübahise qurtardıqdan sonra onun sebeblerini bir de yada salmamaqdır.

Müeyyen bir sözden, hereketden incidikde ailenin rifahı üçün bu hissi gizledib saxlamaqdan qorxulu şey yoxdur. Xoşa gelmeyen her bir söze, herekete qarşı reaksiya ne qeder tez olarsa onun neticesinin müsbet olacağına daha çox ümid beslemek olar. Gizledilmiş inciklik ise tedricen düşmençiliye çevrile biler. Dava-dalaş ve münaqişeni sülhle qurtarmaq üçün en yaxşı vasite adamın – kişinin ve ya qadının "bu gün seni narahat eden sual nedir?” sualını verib, vicdanla da bu suala cavab almaqdır. Bu zaman aydınlaşacaqdır ki, xöreyin duzunun çox olması, paltarın pis ütülenmesi eslinde kiçik meselelerdir. Sadece olaraq idarede müdirle qanqaraldan "söhbetden” sonra gerginleşmiş esebleri sakitleşdirmek üçün xöreyin duzu behane olmuş ve nahaq yere o, sevimli arvadının qelbine toxunmuşdur. Ailede müxtelif sebeblerden baş veren mübahise ve münaqişeleri (avtobusda xoşa gelmeyen konflikt, uşağın mektebde pis qiymet alması, televizorun xarab olması ve s.) er-arvad heç zaman savaşa çevirmemelidir. Elbette, ele şeyler var ki, onların üstünden keçmek, bağışlamaq olmaz — bu özünü hörmetden salmaq, öz heysiyyetini qorumamaq kimi qiymetlendirilerdi. Xoşbextlikden mübahise adeten xırda, ehemiyyetsiz sebeblerden yaranır ve seherisi günü artıq barışmış er-arvad onun peşmançılığını çekir.

Çox vaxt mübahiseye sebeb genclerin subay vaxtından qalma adetleri olur. Adetler müxtelif ola biler. Onlardan zerersiz ve asanlıqla tergidile bilenlere fikir vermek lazım deyil, çünki bele adetler birge heyat terzi neticesinde unudulacaqdır. Ciddi, zererli ve müqabil terefe ziyan veren, onu esebileşdiren adetleri ise tedricen tergitmek lazımdır. Amma hansı adet olursa-olsun, onu birden-bire tergitmeyi teleb etmek düzgün deyil. Uzun iller boyu yaranmış adeti terk etmek üçün müeyyen vaxt lazımdır. Bezi genc qadınlar ultimatum şeklinde: "Eger sen futbola gedirsense, siqaret çekmeyi tergitmirsense, demeli meni sevmirsen. ” deyirler. "Ya sen tergideceksen, ya. da men bu evden gedeceyem ". Meselenin bu şekilde qoyulması qısa müddetde münasibetlerin pislenmemesine getirib çıxarır. Bezen qadınlar kenar şexslerin, uşaqların yanında şexsiyyete toxunan, onun menliyini alçaldan tenbehlerle erlerini tenqid edirler. Gösterilen bu sebebler gec-tez ailenin dağılmasına sebeb olur. Bele hallarda boşanmaq üçün yazılmış erizede ayrılmağın sebebi qarşısında: "xasiyyetlerimiz uyğun gelmedi” – sözleri yazılır, halbuki burada xasiyyet yox, terbiye esas rol oynayır.