Mahpeyker Kösem Sultan - Osmanlının ən güclü qadını

Müəllif: Catwoman666
Şərhlər: 5
Baxılıb: 4 574
Səs ver:
(səs: 3)
Kösəm Sultan və ya tam adı Haseki Mahpeykər Kösəm Validə Sultan (Doğum-1590, Ölüm- 2sentyabr 1651) smanlı dövlət idarəçiliyində mühim bir rol oynamış Haseki Sultan və ya Validə Sultan. Osmanlı Sultanı I Əhmədin həyat yoldaşı olub, Sultan IV Murad və I İbrahimin anasıdır. Osmanlı tarixinin ən güclü qadın sultanlarından biridir. Həyatı romanlara, teatr oyunlarına, opera əsərlərinə mövzu olmuşdur. Validə-i Muazzama, Sahibet-ül Makam, Validə-i Kəbir sifətləriylə da xatırlanan Kösem Sultan, oğulları IV Muradın və İbrahim ilə nəvəsi IV Mehmed dövründə uzun illər dövlət rəhbərliyində təsirli olmuş bir xanım Sultandır.
Cariyə olaraq Topqapı sarayının hərəminə girmədən əvvəl necə bir həyat sürdüyü, harada doğulduğu mübahisəlidir. Rum əsilli və ya Bosniyalı olduğuna dair məlumatlar olan Kösem Sultanın 1590-ci ildə Bosniyada Anastasya adıyla doğulduğu, Bosniya Bəylərbəyi tərəfindən İstanbula qızlarağasına göndərildiyi rəvayət edilir. I Əhmədin dindarlığı və dövlət rəhbərliyindəki qabiliyyəti bilinməkdədir. Bu xarakterdə və hünərdəki bir padşahı təsiri altına aldığı düşünüldüyündə Kösem Sultanın nə qədər məharətli və ağıllı olduğu aydın olar. 15 yaşındaykən I Əhmədə 
Haseki olmuş, qısa müddətdə özündən qocaman olan hasekilerin önünə keçməyi bacarmışdır.

Kösem Sultan, Murat, Süleyman, İbrahim və Qasım adında şahzadələrlə birlikdə; Ayşə və Fatma adında sultanlar dünyaya gətirdi.

I Əhmədin  ölümüylə Kösem Sultan 27 yaşında dul qaldı. 21 noyabrdan 22-nə keçən gecə 1617-ci ildə həyat yoldaşının 27 yaşında vəfat etməsi onu dərindən sarsmışdır. 
Əri öləndən sonra taxta keçən ərinin qardaşı Sultan I Mustafa və daha sonra da ərinin başqa bir qadından olma oğlu Sultan II Osmanın zamanında dövlət işlərində fəaliyyəti artdı. Lakin II Osman yaşı çox gənc olmaqla birlikdə Kösəm Sultanın dövlət işlərinə çox qarışmasından narahat oldu və yəqin ki, anası Validə Sultan Mahfiruz Xədicə Sultanın da təsiriylə onu köhnə saraya göndərdi. Hakimiyyətin mərkəzindən qovulmuş və gözdən düşən sultanlar arasındakı yerini almış olan Kösəm Sultan, Gənc Osmanın taxtdan endirilməsi və ondan sonra ikinci dəfə taxta çıxan I Mustafanın da təkrar taxtdan endirilməsi üzərinə nəhayət öz oğlu IV Muradı taxta çıxartdı və Validə Sultan olaraq Topqapı Sarayına yerləşdi. IV Murad taxta çıxdığında yalnız 11 yaşında idi və Kösəm Sultan artıq oğlunun adından dövləti böyük ölçüdə idarə etməyə başladı. Kösem Sultanın səltənəti, IV Muradın idarəni tam olaraq ələ almasına qədər sürmüşdür.
Zamanla Sultan IV Murad güclənərək anasının fəaliyyətlərini bir ölçüdə maneə törətməyə başladı. Lakin uşaqlığından bəri anasının təlqinlərinin təsirində qalan IV Murad, çox vaxt anasının fikirlərinə əhəmiyyət verməyə davam etdi. Kösem Sultan iqtidarı ələ keçirmə təşəbbüsündə olan Qasım və Süleymanın IV Murad tərəfindən qətl edilməsinə mane ola bilmədi ancaq İbrahimin qətlinə onun səltənət yükünü qaldıra biləcək qədər aciz olduğunu irəli sürərək qətlə mane ola bildi. Padşahın gənc yaşda ölümü üzərinə taxta Kösem Sultanın digər oğlu İbrahim çıxdı. I İbrahim şahzadəliyi dövründə davamlı öldürülmə qorxusu ilə yaşadığı üçün psixologiyası xarab idi və bu vəziyyət Osmanlıda rəhbərlik boşluğu problemini doğurmuşdur. Paytaxtda yeni çəkişmələr baş vermişdir: Qapıqulu əsgərləri, üləmalar, vəzirlər və saray məmurları iqtidarda daha çox necə söz sahibi ola biləcəklərini düşünməyə başlamışdılar. Nüfuz boşluğu bu cür çəkişmələrə səbəb olduğundan həmişə idarəyə həvəsli olan Kösəm Sultan hərəkətə keçərək bir kukla padşah olaraq önə çıxardığı oğlu İbrahim dövründə yenidən dövlət işlərində aktiv vəzifə boynuna götürmüşdür. I İbrahim taxta çıxdığında Osmanlı sülaləsi böyük bir böhranla daha qarşılaşdı. I İbrahim xanədanın tək kişi varisi vəziyyətində idi və təcili bir şəkildə xanədanın davamını möhkəmlətmə zəruriliyi yarandı. Halbuki I İbrahim bir ölçüdə balanssız görünür və qadınlarla olan əlaqələrə maraq duymurdu. Osmanlı xanədanının davamını təmin etmək vəzifəsi böyük ölçüdə Kösem Sultana düşdü. Ana Kösem Sultan, zehnindən və təcrübəsizliyindən kədər duyduğu oğlunu həm təsəlli etmək həm də Osmanlı sülaləsinın davamı üçün oğluna yeni nökərlər təqdim etdi. Saraya doluşan hasekiler və cariyələr xəzinəyə böyük yük gətirmiş, saraydakı qadınlar arasında da şiddətli nüfuz qarşıdurmaları baş göstərmişdir. I İbrahimin həm ruhi problemlərinə çarə tapmaq həm də kişi övlad sahibi olması üçün ölkənin dörd bir tərəfindən cadugər mollalar dəvət edildi. Bu mollalardan ən məşhuru Çin Müəllimi ləqəbiylə tanınan Safranbolulu Karabaşzade Hüseyn Əfəndi idi. I İbrahimin taxta çıxmasından 2 il sonra Şahzadə Mehmet, Şahzadə Süleyman və Şahzadə Əhməd dünyaya gəldi. Ən nəhayət xanədanın davamı təmin edilmiş oldu. Kösem Sultan buna qarşılıq olaraq Hüseyn Əfəndiyə Safranbolu da daha sonra cinçi xanı olaraq xatırlanacaq xanın istehsal xərclərini qarşılayacaq pul verdirmiştir. Hətta Çin müəllim o qədər gücləndi ki Çin müəlliminin öldürülməsindən sonra xəzinəyə köçürülən pullar əsgərə cülus olaraq paylandı və bu pullar xalq arasında 'cinçi müəllim akçesi' deyə xatırlanar oldu.

Sultan I İbrahimin bir müddət sonra anasını dövlət işlərinə qarışdırmamağa başlaması hətta köhnə saraya göndərmə istəyi qarşısında nüfuzu qırılar kimi olmuşsa da, bu sıralarda İbrahimin taxtdan endirilərək yerinə uşaq yaşdakı Şahzadə Mehmedin padşah olması, Kösəm Sultanın vəziyyətini yenidən dəyişmişdir. Nəticədə Kösəm Sultan, dörd padşah dövründə dövlətin ən təsirli adamı olmağa davam etmişdir. Bu dövrdə hər kəs özünə "Validə-i Muazzama" deyərək hörmət göstərmişdir. Kösəm Sultanın bu qədər güclənib nüfuz qazanması ağaların köməyiylə olmuşdur. Əvvəlcə Hərəm və Darüssaade ağalarını, sonra də Yeniçəri ağalarını arxasına alaraq idarəni gücləndirmiş, özünə qarşı ola biləcək bütün təhlükələri onlar vasitəsiylə aradan qaldırmışdır. Dövlətin içərisində olduğu mənfi şərtlər, yeni padşahın validəsini dövlət idarəsində daha aktiv olmağa məcbur etmişdir. Kösəm Sultanla Turhan Xədicə Sultan arasında bir rəqabət ortaya çıxar. Kösem Sultan bu vəziyyətin ancaq yeni bir şahzadələrin padşah olmasıyla dəyişə biləcəyini düşünərək Şahzadə Süleyman lehində işlərə başlayır. Turhan Xədicə Sultanın, vəziyyəti bir cariyə vasitəsiylə öyrənməsi planı zərərə uğradar. Bu sırada qiyam qaldıran yeniçərilər, Turhan Xədicə Sultanın saraydakı köməkçiləri olan ağalarının Misirə sürgün edilməsini tələb edir. Təhlükəli vəziyyət qarşısında hərəkətə keçən Turhan Sultan, ağalarının da köməyiylə Osmanlı tarixinin bəlkə də ən qüdrətli qadını olan Kösəm Sultanı ortadan qaldırdır. Kösəm Sultanın cənazəsi, ərinin Sultan Əhməd camisindəki I Əhməd türbəsinə basdırıldı. Bu hadisədən sonra Körpülü ailəsindən sadrazamlar iş başına gəldi və Validə sultanların (padşahların anaları) dövlət siyasətindəki təsirləri sona çatdı.

Xeyr işlərində də liderlik etməyi bacaran Kösəm Sultan, ətrafındakı kasıblara yardımlar etmişdir. Hər il Rəcəb-i Şərif ayında təbdili paltarla avtomobilə minərək həbsxanalara getmiş borcu üzündən həbsə düşən məhkumların borclarını ödəmiş və onların həbsdən çıxmalarını təmin etmişdir. Kösəm Sultan, qatil kəslərə bu yardımlardan göstərməmişdir. Tikdirdiyi xeyr işlərinin başında Üsküdardakı Çinili Məscidi, Boğaziçində Anadolu Qovağı, Sultan Səlim ətrafında Validə Mədrəsəsi Məscidini etdirərək xidmətə açmışdır. O dövrdə Osmanlının əyaləti vəziyyətində olan Məkkə və Mədinəyə də kömək əlini uzatmış, kasıb bölgə xalqına da xatiri sayılar yardımlar göstərmişdir.
(səs: 3)
Şərhlər: 5
Baxılıb: 4 574
Geriyə
Hörmətli Qonaq, saytda şərhləri oxumaq, şərh yazmaq, xəbər göndərmək üçün QEYDİYYATDAN keçməyiniz lazımdır.

İnformasiya

Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Bölümlü Hekayələr

Müzakirələr

Bürclərlə BİZ

Xəbər lenti

Astrologiya

Qadın testləri