Hamilə qaldığınızı öyrəndiyiniz andan etibarən, sağlam bir hamiləlik dövrü keçirməniz üçün nə vaxt, hansı test etdirməniz lazım olduğunu bilməlisiniz.

Hamiləlik müddəti ilə əlaqədar doğru bilinən səhvlər və digər mövzularla əlaqədar olaraq Anadolu Sağlamlıq Mərkəzi Ataşehir Tibb Mərkəzindən Qadın Xəstəlikləri Mütəxəssisi Op. Dr. Meltem Şam, on sualda məlumat verdi.

Ana namizədi sizə gəldiyində ilk olaraq hansı testləri edirsiniz?
 Hamiləlik başladıqdan sonra ilk etapda yəni gözlənilən adət günü keçdikdən sonra, hamiləliyi təsbit üçün qanla ya da sidiklə bir hamiləlik testi edirik. Ultrasonla hamiləliyi təsbit etməyə çalışırıq. Hamiləliyin ultrasonla ilk qiymətləndirilməsi son adətdən 5 həftə sonra edilir.

İlk üç ay içində başqa testlər tətbiq olunurmu?

İlk üç ay içərisində hər hansı bir genetik anormallıq olub olmadığını təyin etmək üçün etdiyimiz ilk test, ikili test dediyimiz darama testidir. Bu testlə, qanda iki dənə xüsusiyyətə baxırıq. Ananın qanına baxılarkən ultrasonla da körpənin bəzi ölçümləri edilir. Körpənin peysərindəki qalınlığa baxılır. Çünki peysər qalınlığı artdığı zaman körpələrdə bəzi genetik anormallıqlar ya da ürək anormallıqlarının riski artır.

Bu anormallıqlar nələr ola bilir?

 Sıx bilinən Down sindromu var, yəni Mongolizm. Bir də daha nadir görülən trizomi 13 ya da 18 dediyimiz, döllənmə əsnasında ibarət yaranan genetik kodlaşdırma səhvləri görülə bilir. Bizi ən çox narahat edən isə Down sindromu. Çünki Down sindromlu doğan bəzi uşaqlar, uzun illər yaşaya bilir, təhsil ala bilirlər. Amma bir ailənin Down sindromlu bir körpə sahibi olması həqiqətən çox çətinlikli bir vəziyyət. Biz bu problemi təsbit edə bilirik. Əgər ailənin təsdiqi varsa,həkim təsdiqi də varsa hamiləlik 3-3,5 aylıqkən sonlandırıla bilir. Lakin bu körpələrin doğulduqdan sonra həyata imkanının olması, hamiləliyin sonlandırılmasını müzakirəli bir mövzu halına gətirir.

İkili testdən sonra hansı testlər edilir?

 İkili testdən sonra 16. və 19. həftələrdə üçlü test var. Təxminən olaraq hamiləliyin 3,5 ayında ikili testə bənzər şəkildə ana qanı alınaraq edilən bir testdir. Lakin hər iki test üçün də bunların darama testləri olduğunu ifadə etməmiz gərək. Anadan qan alaraq körpələ əlaqədar fikir sahibi olmağa çalışırsınız. Bu testlər heç bir zaman yüzdə yüz qəti nəticə vermir. Ancaq sizə statistik məlumat təmin edir. Belə bir uşaq sahibi olma riskiniz mində bir ya da yüzdə bir kimi. Bu risk həmişə vardır. Bu riski ortadan qaldıra bilməzsiniz. Darama testi olduğu üçün ananın şübhələrini də əslində ortadan qaldırmaz.

Yüzdə 100 təsbit təmin etmək üçün nə edilə bilər?

3,5-4 ay olduğunda ana qarınından incə bir iynəylə girib körpənin sunundan nümunə alına bilir. Bunu təhlilə göndəririk və körpənin genetik quruluşu araşdırılır. Bu üsul körpə haqqında genetik olaraq yüzdə 100 qəti məlumat verir. Biz buna amniyosentez deyirik. Eyni şəkildə körpə qanı alınaraq da edilə bilir lakin bunun aşağı riski daha yüksəkdir.

Hamiləlikdə diyabet riski çıxdığında nə növ tədbirlər alınır?

Hamiləliyin 24-28 həftələri arasında 50 qr. şəkər yükləmə testini etdikdən sonra nəticə müəyyən bir sərhədin üzərində çıxışdırsa xəstəni doğrudan hamiləliyə bağlı diyabet olaraq qəbul edirik. 50 qram yükləmə də bir darama testi və onun da bir yanılma payı var. Əgər bu testdə yüksək çıxarsa bizi yanıltmasın deyə bir də 100 qram yükləmə testi edirik. Bu yükləməyi hər kəsdən istəməmə səbəbimiz isə güc olmasıdır. 3 saat təqib tələb edir. Bunların nəticəsində xəstənin hamiləliyə bağlı diyabetli olduğuna qərar verdiyimizdə ilk etapda xəstəyə diyet təklif edirik və idarəyə al/götürürük. Diyetlə şəkərini idarə altına alsaq davam edirik. Amma diyetlə həll edə bilməzsək o zaman insilin istifadə etməyə başlayırıq. İnsilin istifadə etməmizin səbəbi də insilin körpələ ana arasındakı baryeri aşmır.

Hamiləlikdə diyabet, nə növ riskləri özü ilə gətirir?

Körpə davamlı çox şəkərli bir mühitdə olduğu üçün normaldan çox böyüyür. Doğum zədələri artır. Çünki o qədər böyük bir körpəs(n)i doğurmağa çalışdığınızda normal doğumda həm anaya həm də uşağa zərər verə bilir. Diyabetik körpələrin kiloları ümumiyyətlə gövdə və çiyin ətrafında olur. Körpənin başı çıxır amma ondan sonra çiyin ilişir və çox böyük bir risk meydana gətirə bilir. Körpənin iri olmasını sezərənlə aşa bilərsiniz. İkinci problem körpələrin ağciyərlərində olan sürfaktan deyilən bir maddə var və bu maddə ağciyərlərinin düz genişləyib, düz tənəffüs etməsini təmin edir. Diyabetik körpələrdə ağciyər inkişafı da problem olur. Ağciyərlər daha keç və güc inkişaf edir. Bu körpələr, ağciyər inkişafı problemi yaşayırlar. Diyabetik anaların da körpələrində bəzi anormallıqlar görülə bilir. Ürək problemləri daha sıx görülür. Diyabetik anaların körpələrində 28. həftədə mütləq fetal eko da etmək lazımdır.

Erkən doğum riski dövrü bitdikdən sonra, hamilələr hansı mərhələlərdən keçir?

 28. həftədən sonra erkən doğum riskinin bitdiyi dövr olan 37. gələn həftə qədər xəstəni xüsusi vəziyyətlər xaricində sidik təhlili və qan saymalarıyla izləyirik. 37. həftədən sonra əhəmiyyətli olan doğum zamanını təsbit etmək və sağlam olaraq körpənin doğumunu təmin etməkdir. 37. Həftədən sonra körpənin böyüklüyünü ultrasonla izləyirik. Körpənin içində olduğu su kisəsinə baxırıq; çünki su miqdarı əhəmiyyətli. Bir də kardiyotokografi dediyimiz bir alət var, körpənin ürək atamlarının nizamlı olub olmadığını nəzarət edirik. Körpənin ürək atımları da çox əhəmiyyətli, çünki körpə anadan rahat oksigen ala bilirsə ürək atımları da normal olur. Lakin bir problem/sualın varsa ananın doğumunun başlamasını gözləmədən müdaxilə edərək körpənin doğumuna qərar veririk.

Hamiləlikdə vajinal müayinənin səhv olduğuna dair bir inanış var. Bu nə qədər doğrudur?

 Biz hamilə xəstəni gərək vajinadan əllə müayinə etdiyimizdə, gərəksə vajinadan ultrasonla baxdığımızda xəstə tərəfindən bir müqavimətlə qarşılaşırıq. Xüsusilə xəstənin qanaması olduğunda ya da aşağı şübhəsi olduğunda doğru qərarı verə bilmək üçün mütləq bu müayinələri etmək lazımdır. Yalnız körpənin yoldaşının (plasenta) aşağıda olduğu xüsusi vəziyyətlərdə bu müayinələr təhlükəli ola bilər.

Cinsi əlaqə neçənci aya qədər normal şəkildə davam edə bilir?

 Erkən doğum ya da aşağı təhdidi varsa xəstəyə cinsi əlaqəni qadağan edirik. O da yalnız sperma faktorundan ötəridir. Onun xaricində məlumat olaraq son bir aya qədər ana namizədləri normal bir şəkildə aktiv cinsi həyatına davam edə bilər.