Ümumiyyetle
bu dövrde genclerde fiziki olaraq deyişiklikler müşahide edilir.
Boyları uzanır, kiloları artır, cinsi orqanlarda deyişiklikler olur.
Üzde sızanaq meydana gelir. Gencler cinselliyi keşf etmeye başlayırlar.
Ancaq yetkinler dünyasına addım atmağa hazırlanan gencde fiziki inkişaf
olsa bele, ruhi inkişaf eyni nisbetde olmadığı üçün bir uyğunlaşmazlıq
meydana gelir. Ruhi techizatları fiziki inkişaflarıyla mütenasib
olmadığı üçün bir daxili qarşıdurma yaşanır.
Bu Dövrde Gencler Psixoloji Olaraq Nece Tesirlenir?
Yetkinlik dövründe genc özünü tek hiss eder ve bedenindeki, ruhi
dünyasındakı deyişikliklerden qorxar. Cinsi menada ferqlilikler yaşar ve
hiss etdiyi bu qarışıqlığı dile getirmekde çetinlik çeker. Yaşadığı bu
hessas dövre ailesini qatmaqda çetinlik çeker. İçinde olduğu her şeyi
redd eden bir tutuma gire biler. Bu da onun fiziki ve ruhi quruluşunu
blok edecek.
Bu dövrde bir çox ailenin uşaqlarının birden-bire yetkin olmalarını
asan qebul ede bilmediklerini müşahide edirem. Ana atalar mektebdeki
tapşırıqlara, yoldaş seçkisine, gelecekle elaqedar planlara çox müdaxile
ede bilirler. Genclerle etdiyimiz psikoterapilerde bir çoxundan
"yoldaşlarıma, atama çox şey izah ede bilerem. Amma menim heqiqeten kim
olduğumu, içimden heqiqeten neler keçdiyini esla söyleyib izah ede
bilmerem" sözlerini eşidirik. Bu sözlerde yetkinler dünyasına çox
ehemiyyetli mesajlar var.
Gencler üçün bu dövrde mekteb, yoldaşlar ve valideynler çox ehemiyyet
qazanır. Genc, ferqli olma, özünü ağıllı hiss etmeme duyğusu, özünün ve
ailenin gözlemelerine ayaq uydura bilmeme duyğularıyla mübarize edir.
Yetişmekde olan gencler üçün öz bedenleri çox ehemiyyetli bir problem
teşkil edir. Nece göründüklerine inanılmaz derecede ehemiyyet verirler.
Tebii bunda yetkinlik dövrü qeder ve medianın qadın-kişi anlayışıyla
elaqedar meydana getirdiyi prototipler de çox tesirli olur. Aileler de
cinsellikle elaqedar medeniyyetleri mehdud olduğu üçün genclere çox çox
kömekçi ola bilmirler. Ölkemizdeki tehsil sisteminin tek müveffeqiyyeti
hedeflemesi gencin ruhi ve bedensel inkişafını ön plana almaması bütün
yükü ailenin çiyinlerine yıxır.
Bir çox genc erken yaşlarda iş axtarışa başlayır. Müsteqilliyi üçün
qerarlar almaq isteyir. Ancaq müsteqil olmaq üçün atdıqları addımlar
yetkinler dünyasında lazımlı maraqı tapa bilmeyib ciddiye alınmır, ya da
redd edilib geri çevrilir.
Ailelere Teklifler?
Ana atalar yetkinlik dövründeki gencleri ciddi qebul edib dinlesinler.
Onların fikirlerine, duyğularına ehemiyyet verib sevgi ve desteklerini
heç eskik etmesinler. Bu dövrde gencin ana ve atası ile elaqesindeki dil
çox ehemiyyetlidir. Meselen yeni yetişen bir genc qıza atasının
yanaşması ferqli tip neticelendirer getirecek. "Senin bele qısa geyinib
nisbeti buranı göstermeyini istemirem" yerine "Senin tehlükesizliyin
baxımından narahatım. Seni çöldeki bilinmeyen bu dünyada itirmekden
qorxuram. Buna göre diqqetli olmağını isteyirem" demek daha dürüst ve
sağlam bir mesaj olacaq. Eger bütün seylere baxmayaraq, problemler hell
edile bilmirse, genc özünü xarici dünyaya bağlamışsa, şübhesiz bir uşaq
genc psikoterapistine müraciet etmelerini teklif edirem. Son derece
müasir, gencin sahib olduğu potensiala istiqametli texnikaların ön
planda tutulduğu müalice üsuluyla bu sancılı dövr qısa müddetde
sovuşdurula biler. Gence özüne inamı qazandırıla biler. Yetkinler
dünyası ve onun gözlemeleriyle başa çıxabiliecek ünsiyyet modelleri ve
techizatını qazanması temin edile biler. Belelikle bu kritik dövr
psikoterapi kömeyiyle gence ve aileye ziyan vermeden sovuşdurula biler.
Yetkinlik Problemlerini Aşmaq Üçün Neler Etmeli?
Aileler bu dövrde cinsellikle elaqedar mövzuları uşaqlarıyla danışmaqda
çetinlik çekirler. Çünki ana- atalar evvelden götürdükleri dayatmacı
qelibçi modeli daşıyırlar. Bu mövzuda danışacaq medeniyyetleri
mehduddur. Amma bir terefden de media bir çox deyer mühakimesini
sorğulayır, her şey süretle deyişir. Aile buna ayaq uydura bilmediyi
üçün genc ailesini de sorğulamağa başlayır. Dövrler arası böhran
yaşanır. Genclerin bu dövrde yetkinler dünyasının hakimiyyetini redd
etdiyini unutmamız lazımdır. Buna göre ailelere problemlerin aşılması
üçün genclerin dünyasına enen bir yoldaşlıq etme, paylaşma teklif
edirem. Analar qızlarıyla, atalar da oğullarıyla problemleri paylaşa
biler. Meselen cinsellikle elaqedar yaşanan problemlerle elaqedar özünün
de yetkinlik dövründen keçdiyini, benzer problemleri yaşadığını izah
ede biler, özünü nece hissetdiyini, hansı problemleri yaşadığını soruşa
biler, dinleye bilerler. Amma telimçi, dayatmacı bir mövqele
yaxınlaşmamaları lazımdır.
Yetkinlik dövründe mekteb, aile ve uşaq üçbucağının elaqeleri
yaxşıdırsa problemler en aza enir. Bu dövrde mekteblerde de yaş
qruplarına istiqametli ortaq qrup fealiyyetleri yaradılmalı. Gencler
problemlerini paylaşmalı, içlerindeki sesi gizli tutaraq özlerini blok
etdiklerini unutmamalılar. Aileler genclere çetinlik çeldikleri
mövzuları izah edecek bir ünsiyyet forması meydana getirmeli. Men
yetişmekde olan genclerin onları qebul edib verdiyi yerin kenarında daha
geniş bucaqlı ve ağıllı olduqlarını görürem. Etdiyimiz müalice
işlerinde onların yetkinler dünyasındakı qalıb ve düşünceleri çox ciddi
qebul etdiklerini müşahide edirem. Buna göre bir çoxu cemiyyetden ve
ailelerinden götürdükleri sehv istiqametlendirmeler ve mesajlar üzünden
etibarsızlığa itelenilib yetkinlik dövrünün müsbet istiqametlerini
yaşamır, özünü ehemiyyetsiz görür. "Menim geleceyim ne olacaq?" sualı
genclerin zehinini çox narahat edir. Bu da onları qorxulu, özüne inamı
olmayan müsteqil davranmağı öyrene bilmeyen, depresif bir mövqeye
sürüyür.