Rus dilini öyrənək → Sifətin dərəcələri və hallanması

Müəllif: Mr. OffiCeR
Şərhlər: 5
Baxılıb: 9 275
Səs ver:
(səs: 2)
Hər iki dildə əlamət və keyfiyyətin dərəcəsini bildirməsi məqsədilə sifətlər müxtəlif şəkildə dəyişə bilər. Buna sifətin dərəcələri deyilir (степени сравнения прилагательных). Rus dilində yalnız keyfiyyət sifətlərinin dərəcəsi vardır və bunlar üçdür: adi dərəcə (положительная степень); müqayisə dərəcəsi (сравнительная степень) və bir  də çoxaltma, üstünlük və ya şiddətləndirmə dərəcəsi (превосходная степень).
Adi dərəcədə sifətlər yalnız keyfiyyətin (əlamətin) adını bildirirlər: «adi dərəcə» başqa sözlə «sıfır dərəcə» də adlana bilər. Çünki sifətin digər dərəcələri onunla müqayisədə aşkar edilir. Sifətin müqayisə dərəcəsi bir əşyaya məxsus keyfiyyətin başqa əşyadakı keyfiyyət dərəcəsinin az və ya çoxluğu ilə müqayisəsini bildirir. Məsələn:
Волга длиннее Днепра;
Запах фиалки слабее запаха ландыша (inciçiçəyi).

Müqayisə dərəcəsinin  iki forması vardır: sadə və mürəkkəb. Sadə müqayisə dərəcəsi sifət əsasından ее (-ей) və -е suffiksləri vasitəsilə düzəlir: красивый—красивее (красивей); высокий—више; широкий—шире və s; ее suffiksi ilə sifətin müqayisə dərəcəsi yazılı nitqdə daha çox işlənir. Müqayisə dərəcəsi e ilə əmələ gələn sifətlərdə bəzən səslər bir-birini əvəz edir; дорогой—дороже; громкий—громче; тихий—тише; молодой—моложе və s. Bəzi sifətlərin müqayisə dərəcəsini əmələ gətirəndə к və ок suffiksləri düşür:  низкий—ниже; широкий-шире; высокий—выше. Bir sıra sifətlərin müqayisə dərəcəsi başqa sözlərdən düzəlir: хороший—лучше; плохой—хуже və s.
Sifətlərin müqayisə dərəcəsində по pristavkası (səzönü) də ola bilər: покрасивее; посильнее; подороже. Bu sözönü olan sifətlər keyfiyyətinin yalnız bir qədər az və ya çox olmasını bildirir. Məsələn; посильнее (bir qədər, nisbətən güclü); послабее (bir qədər, nisbətən zəif).
По sözönlü sifətlərin müqayisə dərəcəsi danışıq nitqinə daha çox xasdır. Sifətin müqayisə dərəcəsinin sadə şəkli nə cinsə, nə tək-cəmə, nə də hallara görə dəyişmir. Bu sifətlər cümlədə ismin yanında gəlir, xəbər və təyin rolunda çıxış edirlər. Məsələn:
Сегодня солнце  ласкозее (xəbər), чем вчера.
Дайте мне книгу поинтереснее (təyin).
Müqayisə dərəcəsinin mürəkkəb forması sifətə более və ya менее sözlərini artırmaqla düzəlir: высокий—более высокий; менее высокий; сильный—более сильный; менее  сильный və s.

Çoxaltma (üstünlük, şiddətləndirmə) dərəcəsi isə bir əşyada başqa əşyaya nisbətən və ya onunla müqayisədə keyfiyyətin ən yüksək və ya ən aşağı dərəcəsini bildirir. Məsələn:
Волга длинейшая и широчайшая из рек Европы.
Элданиз самый молодой студент техникума.

Bu dərəcənin də iki forması (sadə və mürəkkəb) vardır. Sadə forma ейш və айш suffiksləri vasitəsilə düzəlir: добрейший; грубейший; высочайший. Bir qayda olaraq üstünlük dərəcəsinin müqayisəli xarakteri yalnız (ейш, -айш suffiksləri ilə deyil, həm də из predloqu ilə ifadə olunur. Misal üçün: Маяковский—талантливейший из советских поэтов. Bir sıra hallarda çoxaltma dərəcəsi ш suffiksi ilə düzəlir: высший, худший, низший. Çoxaltma dərəcəsini gücləndirmək üçün bəzən наи pristavkası da əlavə olunur: наисильнейший; наидостойнейший və s.

Çoxaltma dərəcəsinin mürəkkəb forması iki yolla yaranır:
Sifətə самый,наиболее, наименеe sözləri əlavə olunur. Məsələn:самый добрый; самый глубокий; наиболее важный, наименее приемлемый
Sifətin müqayisə dərəcəsinə всех və ya всего sözü əlavə edilir: всех милее; всех румяней и белее; дороже всего. Qeyd etmək lazımdır ki, bir çox sifətlərin, xüsusilə аст və ист suffiksləri ilə düzəlmiş sifətlərin, habelə еск, -ов, -ев suffiksli sifətlərin çoxaltma dərəcəsi yoxdur: зубастый; голосистый; дружеский; дёлоТвой; боевой və s.

Indi də sifətlərin hallanması haqqında.
Keyfiyyət və nisbi sifətlər eyni tipdə hallanırlar. Lakin hallanmanın qalın, incə və qarışıq formaları vardır: новый (qalın), синий (incə); широкий, хороший (qarışıq). Nümunə üçün kişi cinsində bu sifətlərin hallanmasına diqqət yetirək:

И. Новый синий хороший (галстук)
Р. Нового синего хорошего (галстука)
Д. Новому синему хорошему (галстуку)
В. Новый синий хороший (галстук)"
Т. Новым синим хорошим (галстуком)
П. О новом синем хорошем (галстуке)

Sonu -ий, -ья, -ье, -ьи ilə bitən sifətlər hallanarkən şəkilçilərdən əlavə (kişi cins sifətlərin adlıq və təsirlik hallarından başqa) ь (мягкий знак) yazılır. Məsələn:
И. Лисий хвост;
Р. Лисьего хвоста;
Д. Лисьему хвосту;
В. Лисий хвост;
Т. Лисьим хвостом;
П. О лисьем хвосте.
(səs: 2)
Şərhlər: 5
Baxılıb: 9 275
Geriyə
Hörmətli Qonaq, saytda şərhləri oxumaq, şərh yazmaq, xəbər göndərmək üçün QEYDİYYATDAN keçməyiniz lazımdır.

İnformasiya

Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Bölümlü Hekayələr

Müzakirələr

Bürclərlə BİZ

Xəbər lenti

Astrologiya

Qadın testləri