Bozqurd - türk, monqol və altay mifologiyasında müqəddəs heyvandır. Boqkaskır, Çaqkurd sözləri yenə eyni mənanı verər.
Monqollar Börteçine (Börteşına, Börtöşono) deyərlər. Göyqurd və ya "Göybörü/Gökbörü/Kökbörü" təbiri də yenə istifadə edilər. Yol
göstərici, müqəddəs qurd, bütün türk və monqol tayfalarının ortaq onqonudur.
Bəzi türk ve monqol boyları, nəsillərinin bu müqəddəs varlıqdan
törədiyini inanarlar. Çox vaxt soyun bir qolu Göyqurddan, digər qolu isə
Göygeyikden gəlməkdədir. Bozqurd səmanı təmsil edir. Alageyik isə yer üzünün simvoludur. Respublikanın ilk illərində türk pulu
üzərinə Bozqurd şəkilləri dərc edilmişdir. Göytürklərin göy
bayraqlarında kurtbaşı rəsmi vardır. Döyüşçülüyü və döyüş ruhunu,
azadlığı, sürəti, təbiəti təmsil edir. Türk xalqının başına bir iş
gəldikdə, bir təhdid meydana çıxdığında ortaya çıxar və yol göstərir.
Çadırların önünə təpəsində altından kurtbaşı olan dirəklər tikilir.
Savaş ruhu (ilahı) qurd görünüşünə bürünər. Altıncı əsrə aid bir daş
anıtta qurddan süd əmən bir uşaq betimlenmektedir. Övliyalar zaman zaman
qurd cildinə girirlər. Bozqurda "Göy Oğlu" da deyilir. Xalq
mədəniyyətində Bozqurd dişinin cibdə daşınmasının nəzərdən qoruyacağına
inanılar. Yakut mətnlərində Bosko olaraq bəhs edilir. Qırğızlarda,
gəzərkən qurd görmək uğurdur. Yuxuda qurd görmək də yenə xeyirə yozular.
Hamilə qadının nəzərdən qorunması üçün yastığının altına qurd dişi və
ya dərisi qoyular. Qurdun qoyun sürüsünə dalması və ya axıra girməsi
bərəkət sayılardı. Başqırd rəvayətlərinə görə qurd onların atalarının
önünə düşərək yol göstərmişdir. Bu səbəblə özlərinə Başqırd (Baş Qurd)
deyilmişdir.
Bozqurdlar qurdların bir növüdür. Bozqurdlar, ümumiyyətlə, evcil
heyvanlardan adətən qoyunlara, mallara və atlara tələ "qururlar" və
onlar əsla quzulu qoyunlara hücum etməzlər. Maraqlıdır ki, onlar balası
yanında olan heç bir heyvana yaxın durmurlar. Bozqurd sürüdən yalnız bir
heyvanı tələf edər və bunun da yarısını özü yeyər. O biri yarısını isə
varsa ailəsinə, yoxsa ova çıxa bilməyəcək qədər yaşlı olan bozqurdlara
aparar.
Bozqurdlar qurdlar arasında gələnəyə ən çox bağlı varlıqlardır. Qış
gecələrində Şimali Amerikanın ucsuz-bucaqsız düzənliklərində gecələyən
insanlar qəribə bir hadisənin şahidi olublar. Onlar deyirlər ki, qurdlar
onların yandırdıqları atəşin üç metr yaxınına qədər gəlmiş, dayanıb
insanları seyr etmiş və heç bir hərəkət etmədən geri dönmüşlər. İnsanlar
isə əsrlər boyunca bozqurda qarşı mənasız bir savaş elan etmiş və
onların sayını get-gedə azaltmağa başlamışdır. Qurdlar da insanlardan
gördüyü bu vəhşi davranış nəticəsində kimsəsiz bölgələrə çəkilmək
məcburiyyətində qalmış və sayları xeyli azalmışdır.
Bozqurdlar məğrur və heç nəyə baş əyməyən heyvanlardır. Onlar heç bir
zaman ev heyvanları ola bilməzlər. İnsanla dost olarlar, amma it, ya da
başqa heyvan kimi insana tabe olmaz, kölələşməzlər. Çünki bozqurd ev
itləri kimi havayı yemək üçün sahibinə yaltaqlanmaqdansa, hürr şəkildə
aclıqdan ölməyi üstün tutur. Onlar məğlub ola bilərlər, amma əyilməzlər,
öldürülərlər, diz çökməzlər, ovlanarlar, həbsə düşməzlər. Bu baxımdan,
türklərin bozqurdları yüksək dəyərləndirmələri əbəs deyil. Belə ki,
bozqurdlarda da qədim türk gələnəklərinə uyğun bir həyat tərzi var –
ataya bağlıdırlar, bir təşkilat halında yaşayırlar və onlarda da hamının
tabe olduğu lider var. Savaş zamanı bozqurdlar da türklər kimi yarım
aypara şəklində sıralanaraq hücuma keçirlər. Bozqurdların daha bir
maraqlı xüsusiyyətləri var – yeganə heyvandırlar ki, dişi taylarını
dəhşətli dərəcədə qısqanırlar. Bütün bu kimi xüsusiyyətlərə görə,
türklər azadlıqlarının timsalı olaraq Bozqurdu özlərinə simvol seçiblər.
Məhz buna görə, Bozqurd türk hürriyyətinin, türk dəyanətinin
simvoludur.