Orqanizmi təşkil edən bütün hüceyrələr həyati funksiyalarını davam etdirmək üçün osigenə ehtiyac duyur.Nəfəs aldığımız havanın 21 %- osigendən təşkil olunub və bız bu həcmın 5 %-ini istifadə edirik.
Oksıgen çatışmazsa :
Normal halda tənəffüs səssiz, agrısız, asanlıqla gercəkləşır.Yetkin insan dəqiqədə 15-20 dəfə , uşaqlar 20-30 dəfə , körpələr 30-40 dəfə tənəffüs edir.
Tənəffüsü kontrol etmək ücün döş qəfəsının qalxıb enməsınə baxılır.Tənəffüs dinlənır. Ağıza buruna ayna tutulur - buxarlaşma yoxdursa tənəffüs yoxdur. Tənəffüs dayanıbsa üzvlər oksigenlə təmın olunmadığı üçün dodaqlar və dırnaqlar sianozlaşır (göy- bənövşəyı).
Tənəffüs sürətli və səthidırsə səbəb - fiziki məşq, qaçmaq, qızdırmalı xəstəliklər, şok, zəhərlənmə və.s ola bilər.
Tənəffüs dərin , çətin, kəsik - kəsikdirsə tənəffüs yolu tıxanmış və ya ağciyər problemlərı ola bilər.
Insan danışmırsa, öskürmürsə, refleks olaraq iki əliylə boğazını tutursa tənəffüs yolu yad cısmlə tıxanmış ola bılər.
Qəzaya ugramış bir insana yaxınlaşan zaman ilk növbədə nəfəs yolunda maneənın olub olmamasına, nəfəs alıb vermənın və nəbzın olub olmamasına dıqqət yetırılməlıdır.Insana çıynındən azca qaldırıb halı soruşulur.Əgər cavab vermirsə huşu aydın deyıl.Bu halda başı alından və çənədən dəstəkləyərək qaldırıb azca gerıyə yatırmaq lazımdır. Bu tənəffüs yolunun açılmasını təmin edir, dilin geriyə qatlanaraq bu yolu tıxamaısının qarşısını alır.
Tənəffüsün olub olmaması kontrol edılır.Əgər insan nəfəs alıb vermirsə süni nəfəs verilir.Ağızdan buruna və agıza hava verilə bilər. Əgər xəstənin ağzını açmaq mümkün deyılsə və ya üzdə ciddi yaralanma varsa burundan verilə bilər. Bu zaman ağız qapanmalıdır.Ən yaxşı yol ısə ağızdan - ağızadır. Baş və şəhadət barmaqları ılə burun qanadları sıxılır,nəfəs alınır və xəstənın ağzına dəsmal və ya salfet örtülərək üfürülür.Bu zaman- nəfəs verilərkən döş qəfəsinin qalxmasına ,ardınca isə enməsinə diqqət edilməlidır.Veriləcək havanın həcmi döş qəfəsinin çox qaldırmamalıdır.Çox güclü nəfəs verilməsi məsləhət görülmür.
Nəfəs yolu açıq olan insanda qusma və ya qanaxma təhlükəsi varsa başı yana çevrilır.Əgər boyun fəqərələrındə zədələnmə varsa insan yan üstə çevrilir .Bu yolla dilin çevrilməsi, qusuntu və qanın nəfəs yolunu tutması əngəllənir.
OKSİGEN ARTIQLIĞI
Bəzən tənəffüsün dayanmasına oksigen çatışmazlığı deyil, əksinə oksigen atrıqlığı səbə ola bilir.Belə ki az müddətdə çox nəfəs alıb vermə nəticəsində qandakı oksigenin miqdarı çoxalır.Tənəffüs mərkəzinin qıcıqlanması üçün isə karbon dioksid lazımdır.Oksigen artıb , karbon dioksid azaldıöına görə tənəffüs mərkəzi qıcıqlanmaz, tənəffüs dayana bilər
İlk yardım
Tənəffüsü çətinləşən insana dəliksiz selofan verilir.Burun və ağzını selofanın içinə salaraq və onun içərisinə nəfəs verib - alır.Bu şəkildə aldığı havada karbonun miqdarı çox olduğundan tənəffüs normallaşır.