Bir
çox dərdin dərmanı olan balın faydalarını saymaqla bitməz. Ancaq bu
fayda, bal təbiidirsə, öz təsirini göstərir. Bəs balın təbii və ya saxta
olduğunu necə anlamaq olar? Bunu anlamaq mümkündür.
Təbii məhsullar kimyası üzrə mütəxəssis Sevil Gülsoy balın bilinməyən xüsusiyyətləri haqqında fikirlərini bildirib.
Kristallaşan ballar
Kristallaşan
balın şəkərli olduğu ilə bağlı cəmiyyət arasında yanlış fikir
formalaşıb. Halbuki şəkər qatılmış ballar çox uzun müddət
kristallaşmadan qala bilər. Təmiz və təbii ballar isə balın əldə
edildiyi çiçəklərin növündən asılıq olaraq fərqli olmaqla yanaşı
xüsusilə də qış aylarında və soyuqda saxlanıldığı tədqirdə bir neçə ay
kimi qısa müddətdə kristallaşa bilər. Bu tamamilə təbii bir proses olub
baldan istifadəni əngəlləyəcək bir problem deyil.
Bal
kristallaşmış şəkildə də yeyilə bilər. Eyni zamanda su vannası üsulu ilə
isitmə proseduru vasitəsilə (isti su dolu bir qabın içərisində balın
isidilməsi) kristallar əridilərək də istifadə edilə bilər. Kristallaşmış
balın istifadəsində sağlamlıq baxımından heç bir problem yoxdur.
Bal və şəkərin fərqi
Balı şəkərdən fərqləndirən çok əhəmiyyətli bir amil var.
Şəkər ancaq həzm sistemində dəyişikliyə məruz qaldıqdan sonra qana
qarışdığı halda, bal həzmə ehtiyac olmadan çox sürətli şəkildə qana
qarışır. Beləliklə də bal insan bədəninin ən yüksək dərəcədə və ən
sürətli şəkildə faydalana biləcəyi bir qidadır. İlıq su ilə qarışdırılan
balın bir neçə dəqiqə ərzində bədənə enerji verdiyi müəyyən olunub.
Tarixin bioloji silahı
Tarixin ilk bioloji silahının bal olduğunu qeyd edən Gülsoy
ədəbiyyatda adı "Rhododendron pontica” olan və xalq arasında "dağ gülü,
meşə gülü” olaraq tanınan bitkinin rəngli çiçəklərinin arılar
tərəfindən bal əldə etmək üçün istifadə olunduğunu qeyd edib. Bu
bitkidən əldə edilən bal da dəli bal adlandırılır. Bu çiçəyin tərkibində
olan grayanotoksin birbaşa ürəyə təsir edən zəhərdir. Huşun itirilməsi,
əzələlərdə gərilmələrə səbəb olur. İnsanda təzyiq şiddətli şəkildə
aşağı düşərsə, hətta ölümə də yol açan nəticələr doğura bilər. Buna görə
də dəli balın çox yeyilməsi və ya yaşlı insanlar tərəfindən yeyilməsi
ölüm hallarına da gətirib çıxara bilər. Sadəcə insanlar deyil,
heyvanların belə bu səbəbdən öldüyü müşahidə olunub. Bir çay qaşığından
artıq yeyilməsi zəhərlənməyə səbəb ola bilər.
Dəli bal az yeyilməlidir
Dünyanın ən yaxşı bal növü olaraq göstərilən dəli bal bir
çox xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunur və acı və büzücü dadı
vardır. Çox az yeyildiyi təqdirdə bir çox xəstəliyə dərmandır.
Şabalıd balı dəli bal deyil
Ən çox qarışdırılan məsələlərdən biri də şabalıd balının
dəli bal olduğu düşüncəsidir. Dəli bal şabalıd balından fərqlidir. Meşə
güllərinin çiçəklənmə dövrləri fərqli olmaqla yanaşı şabalıd ağacları
meşə güllərindən sonra çiçək açır. Eyni bölgədən yığılan bu iki bal
ayrı-ayrılıqda yığılarsa, bu anlaşılmazlıq da aradan qalxmış olar.
Saxta balı anlamaq çox çətindir
Ən yaxşı bal istifadəçisi olsanız belə, saxta balı təbii
baldan fərqləndirmək olduqca çətindir. Təbii bal ən doğru şəkildə
laboratoriya analizlərindən sonra məlum olur. Bu səbəbdən də balı mütləq
etibar etdiyiniz yerdən əldə edin.
Mütəxəssislər balın təbii olub-olmadığının bu şəkildə anlaşıldığnı bildirirlər:
– Bal soyuducuda kristallaşırsa, təbiidir.
– Təbii bal qaşıqla götürüldüyü zaman kəsintisiz gəlməlidir.
– Soyuducuda təxminən bir ay qalan balın krem və ya kərəyağı qatılığına gəlməsi balın təbii olduğunu göstərir.
– Soyuq havada donmayan bal təbii bal deyil. Zeytun yağı donduğu kimi, qabın alt qisimləri donarsa, bu, təbii baldır.
– Saxta balın rəngi biraz daha açıqdır.
– Təbii balın qoxusu yoxdur.
– Təbii bal daha qatıdır.
– Təbii bal şəkərlə hazırlanan bala nisbətən daha kəskindir. Artıq yeyildiyi zaman burunda yanğı hissi yaradır.
– Balda az da olsa şəkərdən qaynaqlanan alkoqol olması səbəbilə kibrit çöpü və ya kağız üzərində cızıldayaraq yanır.