Həqiqətin yalan üzü olmur, həqiqət yalan kimi ötəri deyil. Onun üstünə
nə qədər böhtanlar yağırsa yağsın, həqiqət sarsılmaz qaya kimi qalır.
Uçmur, dağılmır. Halbuki yerüzündə yalanla, böhtanla darmadağın olmayan
heç nə yoxdur. Həqiqət anadan bütöv doğulur. Həqiqətin atası olmur.
Həqiqətin yolu daşlı-kəsəkli olur. Ona doğru getdikcə sənə sənin kim
olduğunu sübut edir. Ən yaxşı dəlil-sübut isə özünü axtarıb tapmaqdır.
Həqiqətin güzgüsündə də özünü axtarmırsan, elə boylanan kimi özünü
görürsən. Baxıb görürsən, həmin göz, həmin qaş, həmin burun… Amma artıq,
həqiqətdən doğulub bu surət, anadan yox.
İnsanın əsl həqiqəti – onun içidir. Onun özünün özündən də gizlətdiyi
hisslərdir. Birlikdə yox, təklikdəki həqiqətidir. Çünki təkliyin özü də
həqiqətdir. Həqiqət çox acı olur, çünki o bizim arzularımızdan çox-çox
uzaqda dayanır. Uzaqlıqda da bir acı var axı… Bu acı da arzularımıza
mane olur. Amma nə qədər mane olsa belə, xoşbəxtlikçün ən doğru yol
həqiqətdir. Xoşbəxt olmaqçün yolunu düz getmək yox, əslində bunun üçün
yola azuqə əvəzində həqiqət götürmək gərəkdir.
Ən güclü yalanı belə ən zəif həqiqət sındırar. Ən sınıq yalana belə ən
zəif həqiqət güc verə bilər. İnsanın insana qarşı, bütün insanlığın
ziddinə olaraq başladığı ən böyük müharibə – yalnız həqiqətin sındıra
biləcəyi yalanlardır. Bu müharibədə sülh mümkünsüzdür.
Yalan bütün çirkabların açarıdır. O açar da yalan kimidir, ayaq tutur,
amma yerimir. Həqiqət həm doğulmaqdır, həm də ölmək. Çünki bir
doğulduqda, bir də öldükdə həqiqətdən heç yerə qaça bilmirik. Hər
ikisini yaşamağa məhkumuq. Qalan hallarda da özümüzə ən yaxın olanı –
özümüzü aldada-aldada yaşayırıq. Hələ başqalarını – dostu, ananı,
övladı, yarı aldatmağımız bir yana… Həqiqət bizim öz dünyamızın elə bir
üzüdür ki, orda həqiqətdən başqa, çox üzlər var. Hamısı da həqiqətlə
yanaşı dayanan kimi ondan xeyli uzaq olmaqları və əsl simaları üzə
çıxır. Sima zühur elədikcə də simadan simaya keçir. Ancaq əsl sima
haqdır, haqq olandır.
Nəsimi həqqə o dərəcədə səcdə etmişdi ki, həqqi özü bilmişdi, özündə
görmüşdü. Çünki onun bütün həyat qayəsi haqq olub. Amma haqqı sübut
etmək ona gərək deyildi, çünki haqqın var olduğunu çoxlarından qabaq
dərk etmişdi. Əslində insan özü haqdan gəldiyindən Nəsimi "həqq mənəm,
həqq məndədir” demişdi. Yəni əslində dünyanın ən böyük həqiqəti insanın
özüdür. Nəsiminin həqiqətə inamı isə onun ən böyük səcdəsi idi. Bu
səcdədən qorxanlar onun ölümünə fərman vermişdi. Ən dəhşətli bir qətlin
fərmanı verilmişdi haqqa, həqiqətə qarşı. Bu fərman isə həyatda ən güclü
təzadı kəşf etdi! Əslində bütün həqiqətlər elə təzaddan doğulur.
Yalanın əsəbləri zəif olur, canına həqiqət yeli dəyən kimi əsir,
yıxılır, sonra ayağa qalxır, ayaq tutur, ancaq addım ata bilmir. Təzədən
yıxılır, onun başı üzərindən həqiqət boy verir. Yalanla həqiqətin
savaşdığı yerdə mütləq tənhalıq cücərir. Bu tənhalığa insan elə alışır
ki, tənhalıq bitən kimi o an özünün də tükənəcəyini düşünür. Elə tükənir
də. Ancaq yenidən doğulmaq üçün. Nə qədər çətin də olsa, yenidən
doğulur insan. Ağrıyla, acıyla, tənhalıqla birgə doğulur! Doğulur ki,
yalan ayaq tutsa da yeriməsin!.. Doğulur ki, həqiqət geriyə dönmədən
irəliləsin, yalan ona çata bilməsin, həqiqət daima öndə olsun!