Menstruasiya nədir?
Əvvəlcə
menstruasiya nədir və onun qadın həyatında əhəmiyyəti nədən
ibarətdir sualına cavab tapmağa çalışaq. Mensturasiya qadın xəstəliyi
olub, uşaqlıq borusu vasitəsi ilə bədəndən hüceyrələrin və
qanın xaric olunmasıdır. Mensturasiya qadının gələcəkdə hamilə
qalması üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən və müntəzəm olaraq hər ay
müəyyən vaxtda baş verən bir prossesdir.
Bu prosses qadının
orqanizmindən asılı olaraq 10-16 yaşlarından başlayır, təqribən
28 gün fasilə ilə hər ay 3-7 gün baş verir və 45-50 yaşadək davam
edir. Bu zaman qadınlar 80-85 ml-dək maye itirir, onun da yalnız 35
ml-si qandır. Keçən əsrin 40-cı illərində qızlarda menstruasiya
orta hesabla 16,5 yaşdan başlayırdı. Müasir dövrdə isə bu rəqəm
13 yaşa enib ki, bu da qızların sağlamlıq, qidalanma və gigiyena
şəraitlərinin yaxşılaşmasından irəli gəlir. Hamilə qadınlar isə
müvəqqəti olaraq belə günləri yaşamırlar.
Aybaşı dövrü
bütün xanımların ağır günləri hesab edilir, hətta dinlə məşğul
olanlar belə günlərdə ibadətdən uzaqlaşırlar.
Menstruasiya və şiddətli ağrılar
Qadınların bəzilərində şiddətli ağrılar olsa da, bir qisim
xanımlar bu prosesi nisbətən yüngül keçirirlər. Hər üç qadından ikisi
aybaşı və ya menstruasiya zamanı ağrı, zəiflik, ürəkbulanma,
başgicəllənmə, halsızlıq kimi neqativ hallarla üzləşirlər. Tibbdə
bu "alqomenoreya”
(ağrılı menstruasiya) xəstəliyi adlanır. Alqomenoreya təkcə
fiziki problemdən deyil, eləcə də ciddi xəstəliklərdən xəbər verə
bilər.
14-45 yaş qadınların 60-70%-i arasında bu xəstəliyə rast
gəlinir. Xüsusilə də yeniyetmələrdə ağrılı menstruasiya daha çox
müşahidə olunur. Alqomenoreya 84%-də ürəkbulanma, 79%-də diareya,
23%-də başgicəllənmə, 13,5 %-də baş ağrıları, 16%-də isə
ürəkgetmə ilə özünü göstərir. Adətən, ağrılar menstruasiyaya 1-2
gün qalmış başlayır və mensturasiyanın 3-cü günü azalır və ya
tamamilə kəsilir. Bəzi qadınlar bu günlərdə iş qabiliyyətini də
itirirlər. Alqomenoreya qadının fiziki, emosional və psixi
vəziyyətinə mənfi təsir göstərir.
Alqomenoreyanın simptomları qarının alt tərəfi və bel nayihədə sancılı ağrılarla müşahidə olunur.
Ağrılı menstruasiya digər xəstəliklər kimi müalicə tələb edir. Yaxşı
inkişaf etməmiş uşaqlıq (matka), onun düzgün yerləşməməsi kimi
problemlər ağrılara gətirib çıxarır. Bu səbəblər uşaqlıqdan
menstrual ifrazatın axmasına əngəl yaradır. Əgər ağrı mütəmadi
yox, periodik baş verirsə, o zaman ağrı yaradan faktorlara diqqət
yetirmək lazımdır. Psixoloji travmalar, fiziki işin çoxluğu,
yorğunluq, psixoloji və ya əsəb pozğunluğu da ağrılara səbəb ola bilir.
40-50% qadınlarda ağrı genetik xarakter daşıyır.
Menstruasiya və psixoloji gərginlik
Artıq
sübut olunub ki, yuxusuzluq, yorğunluq, stress, siqaret çəkmək,
çoxlu miqdarda qəhvə qəbul etmək menstruasiya zamanı ağrılar
yaradır. Aybaşı zamanı fiziki gərginlik, soyuqdəymə, dənizdə
çimmək, cinsi əlaqə infeksiyaya yoluxma riskini artırır.
Ağrını aradan qaldırmaq üçün təkcə dərmanlara deyil, eləcə də xalq
təbabətinə müraciət edib effektli nəticə əldə etmək olar:
-ayaqlara və qarnınıza isti quru dəsmal qoyun (bunu isti qum dolu torba ilə əvəz etmək də mümkündür);
-qarının aşağısına isti kompress etmək;
-3-5 boğazotu kökünü 10 stəkan qaynar suda dəmləyib, gündə 2 dəfə yarım
stəkan olmaqla qəbul etmək; Həmçinin çobanyastığı, nanə
dəmləmələri də ağrını aradan götürməyə kömək edir. Aybaşı zamanı
yüngül idmanla məşğul olmaq da bəzi ağrıların azalmasına səbəb
ola bilər.
Aybaşı pozğunluğu və ya sonsuzluga aparan yol?
Aybaşı
ağrılarından təkcə qadınlar deyil, eləcə qızlarda çox əziyyət
çəkir. Bəs bunun üçün gənc xanımlara nə tövsiyyə olunur? Kamal Abdullayevin Klinikasının ginekoloqu Aynur Bağırova ona tez-tez qızların müraciət etdiyini söylədi.
Qızlarda daha çox aybaşı pozğunluğu, ifrazatın qoxulu və çox olması,
qaşınma kimi hallar özünü göstərir. Həkim A.Bağırova vaxtında bu
problemlərin qarşısını almağın vacib olduğunu, aybaşı
pozğunluğunun isə sonradan sonsuzluğa gətirib çıxara biləcəyinin
mümkün olduğunu dedi. Aybaşı ilə bağlı problem yaşayan qızların
əvvəlcə harmonlarının yoxlanması, USM-dən keçirilməsi, daha sonra
diaqnoz qoyulub müvafiq dərmanlarla müalicəsinin aparıldığını
söyləyən ginekoloq analara qızları ilə daha yaxından maraqlanmağı
məsləhət gördü.
Menstruasiya
zamanı xanımların gigiyena qaydalarına əməl etməsi çox vacibdir.
Belə ki, bezləri tez – tez dəyişmək, dəyişən zaman yuyunmaq
(çünki aybaşı qanı bakteriyalar üçün çox əlverişli mühitdir),
gündə bir dəfə ilıq duş qəbul etmək bu qəbildəndir.
Menstruasiya dövründə qadının dözülməz ağrıları sonrakı
problemlər üçün bir siqnaldır. Gənc xanımlar üçünsə bir başa
gələcəkdə yaşaya biləcəkləri ciddi ginekoloji problemlərin
göstəricisi. Elə isə həkimə müraciət etməyi sabaha saxlamayın,
sabah çox gec ola bilər.
Aygün Əliyeva