Sonsuzluğun həllsiz olduğu hadisələr nadirdir. Erkən menopoz ya da kişidə heç sperma hüceyrəsi olmaması vəziyyətində köməkçi üsullara müraciət mənalı deyil ancaq bunun xaricindəki hadisələrdə uşaq sahibi olma şansı azalmakla birlikdə, günümüzün təsirli müalicə üsullarıyla bu problem həllsiz deyil.

Qadında Sonsuzluq Səbəbləri:
Şübhəsiz hər qadın təbiəti gərəyi uşaq sahibi olub analıq duyğusunu dadmaq istəyir. Ancaq indiki vaxtda hər 100 cütdən 15-i bu istəyinə qovuşa bilmək üçün kömək almaq məcburiyyətində.

Sonsuzluqdan tanısın konabilmesi üçün tədqiqlər və muayene addım-addım tətbiq və uzun zaman ala bilər. Bu zaman həkimin problemi yaxşı anlamasına və ən təsirli müalicəyə qərar verməsinə kömək edər. Araşdırmalar nəticəsində bir və ya birdən çox sonsuzluq səbəbi ola biləcəyi kimi cütlərin təxminən% 15'inde sonsuzluğun səbəbi saptanamaz.

Qadındakı ən əhəmiyyətli sonsuzluq səbəbləri yumurtlama pozuqluqları, endometriozis və balonların zədələnmiş və ya tıxalı olmasıdır

1. Yumurtlama pozuqluqları:
Qadında ən sıx görülən sonsuzluq səbəbi yumurtlama pozuqluqlarıdır. Yumurtlama (yumurtanın yumurtalıqlar xaricinə atılması) olmadan döllənmə və hamiləlik meydana gələ bilməz. Yumurtlama pozuqluğu deyildiyində yumurtlamanın heç olmaması və ya nizamsız və seyrək olması mənasını verər. Adətlərin seyrək və ya heç görülməməsi çox vaxt bir yumurtlama pozuqluğunu göstərər.
Ancaq adətlərin tamamilə nizamlı olduğu vəziyyətlərdə də yumurtlama pozuqluqlarına rast gəlinə bilər.
Yumurtlama pozuqluqları başlıca üç qrupda toplana

-Yumurtalıklardaki Yumurta istehsalını xəbərdar hormonların doğuşdan əskikliyinə bağlı olaraq beyin sapından salgılanamaması: Bu vəziyyətdə qadında yetkinlikdən etibarən heç adət qanaması görülməz

-bey Sapından (hipofiz) süd hormonu prolaktinin normaldan çox ifraz olunması: Bu vəziyyət ümumiyyətlə bu bölgədəki yaxşı xasiyyətli bir şişin varlığına bağlı olmaqla birlikdə bəzən heç bir səbəb ola bilməz. Yaxşı xasiyyətli şişlər cərrahi yollarla çıxarıla bilər. Niyə tapıla vəziyyətlərdə müxtəlif dərman tedavileriyle prolaktin səviyyəsi salınaraq yumurtlama normal hala gətirilə bilər.

-Polikistik Over sindromu: Bu xəstəliyin tipik formasında ümumiyyətlə adətlər nizamsız və seyrektir (ildə 3 - 4 ədəd). Bəzi xəstələrdə adətlər heç görülməzkən digərlərində tamamilə normal ola bilər. Xəstələr ümumiyyətlə şişmanlamaya uyğundurlar. Dəridə və saçlarda yağlanma, sızanaq kimi problemlər tez-tez görülür. Yumurtalıqlarda normaldan çox sayda yumurta var və bunlar kişilik hormonu ifraz normal yumurta inkişafını əngəlləyir.

2. Balonların ziyanlı və tıxalı olması:
Balonların qismən və ya tamamilə tıxalı olması sperma ilə yumurtanın görüşməsini maneə törədərək döllənmə və hamiləliyi qeyri-mümkün edər. Tüplerdeki bu ziyan keçirilmiş infeksiya, endometriozis və ya keçirilmiş bir əməliyyat sonrası qalan qarın içi yapışıklıkları kimi bir çox səbəbə bağlı ola bilər. Borular bir xarici hamiləlik nəticəsində da ziyana uğraya bilər. İnkişaf etmiş ölkələrdə cinsi yollardan bulaşan infeksiyalar tüplerdeki ziyanın ən əhəmiyyətli səbəbidir. Ölkəmizdə uşaqlıq çağında alınan vərəm mikrobu da balonlarda geri dönülemez ziyan meydana gətirər.

müalicəsi:
Daha əvvəldən keçirilmiş infeksiyalar və ya pelvik cərrahi ümumiyyətlə balon və yumurtalığın əlaqəsini pozan yapışıqlıqlara yol açar. Yapışıqlıqların incə və texniki olaraq açıla vəziyyətdə olmaları vəziyyətində adezyolizis adı verilən laparoskopik yapışıklık açma əməliyyatından fayda görülə bilər. Balon və yumurtalıqlar arasındakı normal anatomik əlaqənin təkrar təmin sonra qadının yaşı və əlavə sonsuzluq faktorlarının olub olmamasına bağlı olaraq% 30-60 arasında hamiləlik nisbətləri bildirilmişdir.
Yapışıqlıqların çox sıx olduğu vəziyyətlərdə açılma əməliyyatını taxıban təkrar yapışma ehtimalı yüksək olduğundan hamiləlik nisbətləri aşağıdır. Laparoskopi əsnasında bağlı olan balonların də açılma ehtimalı vardır. Xüsusilə qarın boşluğuna açılan qisimindən tıxalı olan balonlar (hidrosalpinks) salpingostomi adı verilən bir əməliyyat ilə açıla bilər. Balonun iç təbəqəsinin zədələnməsi vəziyyətinə, balonun çəpərinin qalınlığına və ətraf yapışıqlıqların varlığına görə təkrar bağlanma dərəcələri% 30-100 arasında və hamiləlik nisbətləri da% 10-70 arasında dəyişir. Balonların açılmasının qeyri-mümkün olduğu hallarda isə daha sonrakı balon körpə tətbiqinə hazırlıq olaraq borular alınmalıdır. Tıxalı balonların yerində buraxılması balon körpə tətbiqindəki hamiləlik nisbətlərini mənfi olaraq təsir etməkdədir.

3. Endometriozis
Endometriozis, rəhm içini döşəyən toxunun (endometrium) rəhm xaricində inkişafına deyilir. Endometriozis ən sıx olaraq rahimi yerində tutan bağlara yerləşir. Digər tez görüldüyü bölgələr isə rəhm səthi, borular və yumurtalıqları. Endometriozis eynilə rəhm içini döşəyən toxu kimi hormonlara həssas olub adət əsnasında qanayar. Qarın içində ibarət olan bu mikro qanamalar zamanla iltihab bənzəri yangısal vəziyyət yaradır və yapışıqlıqlara səbəb olur. Endometriozis yumurtalıqlarda yerləşdiyi zaman kist meydana gəlməsinə səbəb olur. Bu kistlere endometrioma adı verilir.
Endometriozisin ən əhəmiyyətli əlamətləri ədəd əvvəli və adət əsnasında ağrı, əlaqə əsnasında və ya sonrasında ağrı, nizamsız şiddətli adətlər və sonsuzluqdur. Daha az görülən digər əlamətlər yorğunluq, adət əsnasında bağırsaq hərəkətlərinin şiddətlənməsi. Ishal, qəbizlik kimi digər həzm sisteminə aid ifadə olunardır. Bunların yanında endometriozis bəzi qadınlarda heç bir əlamət verməyə bilər.
Endometriozis olan qadınların təxminən yüzdə 50'sinin uşaq sahibi ola bilmələri üçün müalicə lazımdır. Yenə sonsuzluq səbəbi ilə müraciət edən qadınların təxminən yüzdə 25-də endometriozis müəyyən olunar.

müalicəsi:
Endometriosis kistaların yəni şişlərin laparoskopik olaraq alınması ilə sonsuz çiftlerdeki hamiləlik şansı artmaqdadır. Laparoskopik yumurtalıq tutumuna zərər verməyəcək şəkildə diqqətli edilməsi çox əhəmiyyətlidir. Endometrioma kist kapsulasının soyulması zamanı normal yumurtalıq toxumasının zərər görməsə və yumurtalıq tutumunda azalma olma ehtimalı vardır. Endometriosisin həm özü həm də edilən müdaxilə qaçılmaz olaraq yumurtalıq rezervinde azalmaya səbəb ola bilər. Bu səbəblə son illərdə xüsusilə kistleri təkrarlayan qadınlarda təkrar cərrahiyyədən çox uşaq istəyi varsa balon körpə edilməsi seçilməkdədir.
Şikayətlənmə ağrı isə təkrar cərrahiyyədən başqa şans ümumiyyətlə yoxdur. Laparoskopik endometriosis cərrahiyəsində taxıban hamilə qala bilməyən cütlərin təxminən% 50 sinde 6 ay içində özbaşına hamiləlik meydana gələr. Özbaşına hamilə kalamayanlarda isə 1 il gözlədikdən sonra balon körpə edilməsi lazımdır.
Dərin endometriosis adı verilən və rəhm və bağırsaq arasındakı bölgəni tutan endometriosis lezyonlarının laparoskopik olaraq çıxarılması mümkündür. Bu sızanaqların alınması ilə ağrı ümumiyyətlə aradan qaldırılar. Irəli mərhələ endometriosis cərrahiyyəsi uzun sürən və təcrübəli bir cərrahın varlığı tələb edən bir müalicədir. Endometriosisin təkrarlama riski olan bir xəstəlik olduğu unudulmamalıdır. Qadınların xüsusilə menopoz əvvəli həyatlarında% 50 təkrarlama riski vardır. Bu səbəblə uşaq istəyən qadınlarda bütün endometriosis lezyonlarının təmizləndiyi bir əməliyyatı taxıban 6 ay içində hamiləlik olmamışsa balon körpə edilməsini təklif edirik. Peyvənd etmə müalicələri adətən aşağı hamiləlik nisbəti ilə seyr təklif edilməməkdədir.

4. Rahim ağzına aid problemlər:
Rahim ağızındakı strukturca, infeksiyaya aid və ya bu bölgədəki salgıya (mucus) aid pozuqluqlar sonsuzluq səbəbi ola bilər. Rəhm ağızından ifraz mucus spermaların genital yoldan daşınmasını asanlaşdırır. Östrojen və progesteron hormonları təsiri altında mukusun siklus əsnasında miqdarı və xüsusiyyəti dəyişər. Polip kimi yaxşı xasiyyətli şişlər və ya bu bölgəyə tətbiq olan cərrahı cəhdlər sonsuzluğa səbəb ola bilər.

5. Allergik səbəblər:
Allergik səbəblər sonsuzluq səbəbi olabilmekle birlikdə diaqnozları və müalicələri çətindir. Allergik səbəb spermaların və ya mukustan bilər. Antisperm antikorları adı verilən bu allergik vəziyyətlərin müalicə fəaliyyəti müəyyən deyil və müalicə edilən və ya edilmeyenlerdeki hamiləlik nisbətləri çox fərqli deyil. Bu səbəblə təkrarlanan olaraq lazımlılığı mübahisəlidir.[code][/code]