Sonsuzluğun sәbәbinin müәyyәn edilmәsi üçün ailә cütlüyü üzvlәrinin hәr birinә tәyin edilәn әn әsas ilkin müayinәlәrdәn biri CYKİ görә müayinәnin aparılmasıdır.
Cinsi yolla keçәn infeksiyalar (CYKİ) bir insandan digәrinә әsasәn seksual әlaqә zamanı (cinsi yolla) keçәn xәstәliklәrdir.
CYKİın әksәriyyәti, onlara düzgün diaqnoz qoyulduqda, müalicә vaxtında başlandıqda vә sona qәdәr aparıldıqda sağalan xәstәliklәrdir. CYKİın qәddarlığı ondadır ki, onlar çox vaxt heç bir әlamәtlә özlәrini büruzә vermir vә ya bu simptomlar çox zәif dәrәcәdә ifadә oluna bilirlәr. CYKİ müalicә olunmazsa vә ya onun
müalicәsi düzgün aparılmazsa, onlar xroniki, gizli formaya keçәrәk bir sıra fәsadlar törәdә bilәrlәr: sidik yolları vә daxili cinsiyyәt üzvlәrinin iltihabi xәstәliklәri, kişilәrdә impotensiya, kişilәrdә vә qadınlarda sonsuzluq vә s. Buna görә dә, sonsuzluğun müalicәsi zamanı, CYKİyә görә müayinәlәrin aparılması vacib hesab edilir.
Cinsi yolla keçәn infeksiyalar aşağıdakı yollarla ötürülә bilәr:
cinsi akt zamanı;
qeyristeril tibbi alәtlәrdәn istifadә edilmәsi ilә;
xәstәnin qanı ilә kontaktda olduqda;
tәktәk hallarda xәstәlәrin mәişәt vә şәxsi gigiyena әşyalarından istifadә etdikdә.
Anatomik quruluşundakı xüsusiyyәtlәrinә görә qadınlarda bu infeksiyalara yoluxma ehtimalı kişilәrә nisbәtәn
daha çox olur. Bundan başqa, qadının anatomik xüsusiyyәtlәri xәstәliyin ilkin әlamәtlәrinin daha gizli şәkildә
getmәsinә "kömәk" edir.
Cinsi yolla keçәn infeksiyaların әsas әlamәtlәri aşağıdakılardır:
cinsi orqanlar sahәsindә qaşınma vә yandırma hissiyyatı;
çox teztez vә ağrılı sidik ifrazı;
cinsi orqanlardan qeyriadi görünüşlü vә qoxulu selik ifrazının
olması; cinsi orqanlar vә anal (arxa) dәlik (anus) sahәsindә qızartının
olması;
bәdәndә sәpgilәrin әmәlә gәlmәsi; cinsi orqanlarda vә anal dәlik
әtrafında (anus), ağızda, dodaqlarda xoraların, suluqlu qabarcıqların vә
sızanaqların meydana gәlmәsi;
limfatik düyünlәrin (әsasәn qasıq nahiyәsindә) böyümәsi; qadın vә
kişilәrdә qarının aşağı hissәsindә ağrıların yaranması; qadınlarda
cinsi әlaqә zamanı uşaqlıq
yolunda olan ağrılar, aybaşılar arası dövrdә uşaqlıq yolundan qan qarışıqlı ifrazatın olması.
Әgәr hәr hansı insan özündә CYKİ cinsi yolla keçәn infeksiyaların istәnilәn bir әlamәtini hiss edәrsә o, tez bir
zamanda ginekoloqa (qadınlar), uroloqandroloqa (kişilәr) vә ya dermatoveneroloqa (dәrizöhrәvi xәstәliklәri
üzrә mütәxәssis) müraciәt etmәlidir. Ancaq onu da yadda saxlamaq
lazımdır ki, CYKİ gizli şәkildә dә keçә bilәrlәr! Buna görә dә ailә
qurmaq istәyindә olan hәr bir cütlük (hәm kişi, hәm dә qadın) bu
infeksiyalara görә
tam müayinә keçmәli vә lazım gәldikdә isә müalicә kursu almalıdırlar! Bu gәlәcәkdә sağlam uşaq olmasını
planlaşdıran hәr bir cütlük üçün çox vacibdir!!!
CYKİ cinsi yolla keçәn infeksiyalara diaqnoz qoyulması üçün hәkim ilk
növbәdә pasientin dәrisi vә cinsi orqanlarına baxış keçirir. Kişilәrdә
hәkim uretradan yaxma (sınaq) da götürür, lazım gәldikdә sidiyin
müayinәsini tәyin edir. Qadınlarda isә uşaqlıq yolundan vә/vә ya uşaqlıq boyunundan vә sidik kanalından
yaxma götürülür. Ola bilәr ki, sifilis vә QİCS (SPİD) xәstәliklәrinә görә müayinә aparmaq üçün pasientdәn qan
analizi (damardan) dә götürülsün. Әgәr qadın hamilә olarsa, o bu barәdә
öz hәkiminә xәbәr vermәlidir. Çünki hәr hansı bir infeksiya aşkar
edildiyi halda, onun müalicәsi üçün tәtbiq edilә bilәcәk dәrman
preparatlarının bәzilәri dölә çox mәnfi tәsir edә bilәr. Ailә cütlüyünün
bir üzvündә hәr hansı bir infeksiya aşkar edilәrsә, cütlüyün digәr üzvü
dә mütlәq müvafiq müayinәlәrdәn keçmәli vә lazım gәldikdә müalicә
olunmalıdır.
Aparılan hәr bir müalicә kursundan sonra, infeksiyadan tam müalicә olunduqlarına әmin olmaq üçün hәm
qadın, hәm dә kişi tәkrar olaraq CYKİyә görә müayinәdәn keçmәlidirlәr.
Qonoreya (trippersüzәnәk)
Bu xәstәlik cinsi yolla kecir. Çox nadir hallarda vә adәtәn, uşaqlarda
bu xәstәliyә yoluxma mәişәt şәraitindә, şәxsi gigiyenik, tualet
әşyaları, ümumi yataq dәstlәri vasitәsi ilә dә baş verә bilәr (mәsәlәn,
hamam lifindә, hamam dәsmalında xәstәliyin törәdicisi olan mikroblar öz
hәyat qabiliyyәtini bir neçә saat әrzindә saxlaya
bilirlәr). Orta hesabla yoluxmadan 37 gün sonra kişilәrdә sidik ifrazı zamanı ağrı vә yandırma hissiyyatı,
xayalıqda ağrı, sidik çıxarıcı kanalından sarımtılyaşılaçalar rәngdә
irinli ifrazat (alt paltarda lәkә qoyan) kimi kliniki әlamәtlәr meydana
çıxır. Qadınlarda isә xәstәlik zamanı uşaqlıq yolundan
sarımtılyaşılaçalar rәngdә
ifrazat, tezlәşmiş, ağrılı, çәtinlәşmiş sidik ifrazı, qarının aşağı hissәsindә ağrılar, bәzi hallarda uşaqlıq yolundan
qan qarışıqlı ifrazat, aybaşı tsiklinin pozulması vә digәr әlamәtlәr baş verә bilәr. Ancaq әksәr qadınlarda (cinsi
orqanların bәzi anatomik xüsusiyyәtlәrinә görә), adәtәn, xәstәlik gizli
şәkildә gedә bilәr ki, bu da çox tәhlükәli hesab edilir. Nәticә etibarı
ilә bu, xәstәliyin daha gec aşkar olunmasına vә bir sıra fәsadların baş
vermәsinә
(hәtta sonsuzluğa) sәbәb ola bilәr.
Qadınlarda qonorreya zamanı sidikifrazedici kanal, uşaqlıq yolu, anal dәlik әtrafındakı sahә vә kişilәrә nisbәtәn
onların daxili orqanları da (uşaqlıq, yumurtalıqlar, Fallopi boruları)
daha asanlıqla xәstәlik törәdicilәri tәrәfindәn zәdәlәnә bilәr.
Kişilәrdә xәstәlik zamanı daxili cinsiyyәt üzvlәri dә zәdәlәndiyi üçün
onlarda xaya
artımlarının, toxum kisәciyi, prostat vәzinin xroniki xәstәliklәri inkişaf edir. Hәm qadınlarda, hәm dә kişilәrdә
xәstәlik son nәticәdә sonsuzluğa sәbәb ola bilәr.
Sifilis
Sifilis xәstәliyi seksual әlaqәlәr zamanı, qan ilә (qan köçürülmәsi, tatuirovka bәdәninә şәkillәr döydürmәsi,
iynә vurulması), hәmçinin xәstәlәrin diş fırçasından, qabqacağından,
istifadә edilmәsi, öpüş zamanı (xәstәlәrin ağız boşluğunda vә
dodaqlarında xoralar vә ya qan sızan zәdәli sahәlәr olduqda) dә keçә
bilәr. Xәstәliyә
yoluxma steril olmayan tibbi alәtlәrlә dә (ginekoloji, stomatoloji, cәrrahi) baş verә bilәr.
Sifilis xәstәliyi öz inkişafı prosesindә bir neçә mәrhәlәdәn keçir:
Birinci mәrhәlә (ilkin sifilis) yoluxmadan 34 hәftә sonra başlayaraq, tәxminәn 68 hәftә davam edir. Bu
mәrhәlәdә xәstәlik törәdicisinin bәdәnә daxil olduğu yerdә kiçik, ağrısız, kәnarları vә sәthi hamar, sәthindәn
parlaq, şәffaf maye ifraz edәn dairә şәkilli xora әmәlә gәlir. "Bәrk şankr" adlanan belә xora әmәlә gәldikdәn
sonra, ona yaxın olan limfa düyünlәri böyümәyә başlayır. Böyümüş bu düyünlәr, adәtәn, ağrısız olur. Şankr
әksәr hallarda cinsiyyәt üzvlәrindә (kişilәrdә, kişi cinsiyyәt üzvü vә
xayalıqda, qadınlarda isә kiçik cinsiyyәt dodaqlarında, uşaqlığın
selikli qişasında), hәmçinin anal dәlik (anus, arxa dәlik) әtrafında,
ağız boşluğu vә dodaqlarda yaranmış olur. Bir neçә hәftәdәn sonra şankr
müalicә olunmadan da sağalır ki, bu da onu daha
tәhlükәli edir. Çünki bu zaman xәstә sağaldığını düşünәrәk, özünü rahat
hiss etsә da, o digәrlәri üçün yoluxucu hesab olunur! Xәstәliyin ilkin
dövründә başlanan düzgün müalicә heç bir fәsad vermәdәn tam sağalma ilә
nәticәlәnir.
Yoluxmadan tәxminәn 2 ay sonra xәstәliyin ikinci mәrhәlәsi başlayır.
Bәdәnin, ovucların, ayaqaltı sahәlәrin dәri örtüyündә, ağız boşluğunun
vә cinsi orqanların selikli qişasında sәpgilәr (onlar vaxtaşırı yaranır,
sonra isә
yox olurlar) әmәlә gәlir. Sәpgidәn başqa, qızdırma, titrәmә, yorğunluq,
oynaqlarda ağrılar, az hallarda isә saçların tökülmәsi dә müşahidә edilә
bilәr.
Xәstәlik müalicә olunmadıqda yoluxmadan 45 il sonra onun üçüncü
mәrhәlәsi başlayır ki, bu zaman onurğa beyni vә baş beyinin zәdәlәnmәsi,
psixiki pozğunluqlar, ifliclәr, xәstәlәrin eybәcәr hala düşmәsi baş
verir.
Hazırda sifilis xәstәliyi yaxşı müalicә olunduğu üçün xәstәliyin üçüncü mәrhәlәsi çox nadir hallarda tәsadüf
edilir.
Genital herpes
Genital herpes çox yoluxucu xәstәlikdir. Xәstәliyә yoluxma cinsi әlaqә vasitәsi ilә, öpüşlә (әgәr virus ağızda
olan sәpgilәrdә olarsa), qanla, hamilә olarkәn anadan uşağa, hәmçinin mәişәt әşyaları vasitәsi ilә keçә bilәr.
Xәstә adam vә onun әtrafında olan yaxınları şәxsi gigiyena qaydalarına
çox dәqiqliklә әmәl etmәli, ayrıayrı yataq dәstlәri vә dәsmallardan
istifadә etmәlidirlәr!!
Genital herpes zamanı selikli qişalar vә dәri zәdәlәnmiş olur. Yoluxmadan 37 gün sonra xәstәlәnәn şәxslәrin
(ancaq hamıda yox; belә ki, bir çoxlarında infeksiya özünü heç bir
әlamәtlә büruzә vermir) cinsi yollarında qaşınma, yandırma hissiyyatı,
daha sonra içәrisi maye ilә dolu olan qovuqcuqlar әmәlә gәlir ki, o da
sonradan
şәffaf maye ifraz edәn xoraya çevrilir. Xoralar hәm daxili, hәm dә xarici cinsiyyәt orqanlarında, anal dәlik
әtrafında, bir çox hallarda isә dodaqlarda vә budlarda da әmәlә gәlir.
Bundan başqa, xәstәlәrdә qızdırma, baş ağrıları, ağrılı sidik ifrazı,
qadınlarda uşaqlıq yolundan, kişilәrdә isә sidik kanalından ifrazat
xaric edilmәsi dә tәsadüf edilir. Bütün bu әlamәtlәr sonradan heç bir
müalicә aparılmadan da keçib gedә bilәrlәr. Virus isә insanın
ömrünün sonuna qәdәr onun orqanizmindә qalır vә onun inkişafı üçün
müvafiq әlverişli şәrait yaranmış olduğu halda (bәdәnin soyuması,
qızışması, yorulması, streslәr keçirilmәsi, digәr infeksiyalardan sonra)
xәstәlik tәkrarәn yenidәn aktivlәşә bilir. Genital herpes xәstәliyini
tam şәkildә müalicә etmәk mümkün olmur vә bu zaman müalicә yalnız
xәstәliyin residiv vermәsi (tәkrarlanması) hallarının sayının,
müddәtinin vә ağırlıq dәrәcәsinin azaldılması istiqamәtindә aparıla
bilәr.
Bәzi hallarda xәstәlik mәrkәzi sinir sistemi vә gözlәri dә zәdәlәyә bilәr. Hamilә qadınlarda isә genital herpes
әksәr hallarda uşaqsalmaya, vaxtından qabaq doğuşa, bәzi hallarda isә uşaqda müxtәlif anomaliyalara da sәbәb
ola bilәr.
Xlamidioz
Halhazırda xlamidioz xәstәliyi cinsi yolla keçәn infeksiyalar arasında әn çox yayılmış infeksiya hesab edilir.
Xәstәliyә yoluxduqdan 14 gün sonra xәstәlәrdә selikliirinli ifrazat, ağrılı sidik ifrazı, qarının aşağı hissәsindә,
beldә ağrılar, qadınlarda aybaşılar arası dövrdә qanaxmalar, kişilәrdә xayalıq vә aralıq nahiyәsindә ağrılar baş
verir. Әksәr qadınlarda vә kişilәrin bir hissәsindә xәstәliyin bütün bu әlamәtlәri ya çox zәif ifadә olunur, ya da
heç olmaya da bilir. Xlamidioz xәstәliyi müalicә olunmadığı hallarda, uşaqlıq boruları, uşaqlıq boynunun
iltihabı, hamilәlik vә doğuş patologiyaları, daxili orqanların (qara ciyәr, dalaq, periton qarın boşluğu
divarlarını vә üzvlәrini örtәn qişa) müxtәlif xәstәliklәri, xaya artımlarının, prostat vәzi, sidik kisәsinin iltihabı,
kişilәrdә potensiyanın pozulması kimi patoloji hallara da sәbәb ola bilәr.
Trixomoniaz
Trixomoniaz әksәr hallarda digәr cinsi yolla keçәn infeksiyalarla (CYKİ) birgә tәsadüf edilir. Xәstәlik әsasәn
cinsi yolla ötürülür. Mәişәtdә yoluxma yalnız tәktәk hallarda baş verir.
Xәstәliyin әlamәtlәri yoluxmadan 421 gün keçdikdәn sonra özünü büruzә
verә bilәr. Bu zaman qadınlarda xeyli miqdarda ağ vә ya yaşılsarı
rәngli, köpüklü, kәskin, pisxoşagәlmәz iyli ifrazatın xaric olması qeyd
oluna bilәr. Bu ifrazat isә öz növbәsindә, cinsi orqanlarda qaşınmaya,
qıcıqlanmaya, hәmçinin sidik ifrazı zamanı ağrı vә yandırma
hissiyyatının yaranmasına, cinsi әlaqә zamanı isә ağrılara da sәbәb ola
bilәr. Aybaşı zamanı qadınlarda göstәrilәn bu әlamәtlәr arta da
bilәrlәr. Kişilәrdә sidik ifrazı zamanı yandırma hissiyyatı, uretradan
(sidik kanalından) selikliirinli ifrazatın olması baş verir. Ancaq bir
çox hallarda xәstәlik açıq şәkildә ifadә olunmuş әlamәtlәr olmadan da
keçә bilәr ki, bu da müalicә olunmadığı tәqdirdә son nәticәdә ciddi
fәsadlara
sәbәb ola bilәr.
Trixomoniaz zamanı qadınlarda uşaqlıq yolu, uşaqlıq boynu, uşaqlığın
daxili tәbәqәsi, uşaqlıq boruları vә yumurtalıqlar zәdәlәnmiş olur. Bәzi
hallarda infeksiya periton qatının iltihabına da (peritonit) sәbәb ola
bilir.
Kişilәrdә xәstәlik prostat vәzini, xaya vә xaya artımlarını, sidik
yollarını zәdәlәyә bilir ki, bu da onlarda potensiyanın pozulması ilә dә
nәticәlәnә bilәr. Xlamidioz kimi, trixomoniaz da bir çox hallarda
sonsuzluğun
sәbәbi ola bilәr.
Kandidoz
Kandidoz xәstәliyini Kandida nәslindәn olan maya göbәlәklәrinә bәnzәr mikroorqanizmlәri törәdirlәr. Az
miqdarda olmaqla, onlar әksәr adamların cinsi orqanlarında, bağırsaqda mövcud olaraq heç bir xәstәlik halına
sәbәb olmurlar.
Ancaq uzun müddәt әrzindә antibiotik preparatları qәbul etdikdә, şәkәrli
diabetdә, hamilәlik vaxtı vә s. hallarda immunitetin zәiflәmәsi fonunda
bu göbәlәklәrin sayının sürәtlә artması baş verә bilәr. Kandidozun
inkişaf
etmәsinә dar vә sintetik paltarların geyilmәsi vә uşaqlıq yolunun
müxtәlif tәrkibli mayelәrlә teztez püskürdülmәsi, şırınqa ilә yuyulması
da sәbәb ola bilәr. Belәliklә, kandidoz әksәr hallarda cinsi әlaqәdә
olmadan da әmәlә gәlә bilir. Ancaq bu xәstәlik cinsi yolla da ötürülә
bilәr. Uşaqlar doğuş zamanı anadan,
hәmçinin sanitargigiyenik normaların pozulması nәticәsindә digәr hallarda da yoluxa bilәrlәr.
Kandidoz xәstәliyi ilә daha çox hallarda qadınlar xәstәlәnirlәr. Xәstәlik kliniki olaraq, uşaqlıq yolundan xeyli
miqdarda olan ağımtıl "kәsmiyә bәnzәr" ifrazatın, xarici cinsi üzvlәrin
şişkinliyi, qaşınma, sidik ifrazı zamanı yandırma hissiyyatı kimi
әlamәtlәrlә müşayiәt olunur. Әksәr hallarda isә xәstәlik ya gizli
şәkildә, ya da çox az әlamәtlәrlә keçir. Kişilәrdә kandidoz xәstәliyi
zamanı cinsiyyәt üzvü başının vә kәnar pülüyün iltihablaşması, cinsiyyәt
üzvünün başının qızarması vә üzәrindә xarakterik kәsmiyә bәnzәr
tәbәqәnin әmәlә gәlmәsi vә
uretradan (sidik kanalından) ifrazatın olması kimi kliniki әlamәtlәr baş
verә bilәr. Kişilәrdә kandidoz xәstәliyi zamanı prostat vәzi, xayalar
vә onun artımları, sidik kisәsi kimi orqanlar, qadınlarda isә daxili
qadın cinsi
orqanları, sidik kisәsi vә böyrәklәr dә zәdәlәnә bilәr.
Papillomavirus infeksiyası
Xәstәlik insan papilloma virusu (İPV) tәrәfindәn törәdilir. Xәstәlik hәm cinsi yolla, hәmçinin hamilәlik vә
doğuş zamanı isә anadan uşağa keçә bilәr.
Xәstәliyin әlamәtlәri infeksiyaya yoluxduqdan 19 ay sonra (orta hesabla
3 ay әrzindә) özünü büruzә vermәya başlayır. Xarici cinsiyyәt
üzvlәrindә, anal dәlik әtrafında, uşaqlıq yolu vә ya sidik kanalı
daxilindә açıq qırmızı vә ya dәri rәngindә olan ziyillәr әmәlә gәlir.
Onlar bәzi hallarda yastı şәkildә qalaraq az nәzәrә çarpa bilәrlәr.
Bәzәn isә onların sayı vә ölçülәri artaraq, tәdricәn gül kәlәminә vә ya xoruz pipiyinә bәnzәr şәkil ala bilәr.
Kandilomalar (ziyillәr) xәstә insanda zәdәlәnmә sahәsindә qaşınma,
yandırma hissiyyatı, ifrazatın olması, bir qәdәr qanaxma, sidik ifrazı
zamanı ağrı, cinsi әlaqә vә gәzinti zamanı narahatlıq kimi kliniki
әlamәtlәrә sәbәb
olurlar.
Hәkimlәrin fikirinә görә, әksәr hallarda qadınlarda uşaqlıq boynunun xәrçәnginin vә kişilәrdә isә xәrçәng
xәstәliklәrinin bir hissәsinin sәbәbi dә insan papilloma virusunun (İPV) bәzi tiplәri hesab olunur.
Yadda saxlamaq lazımdır ki, bәdәnin aşağı hissәlәrindә olan ziyillәrin
heç dә hamısı kandiloma olmasa da, belә törәmәlәr cinsi orqanlar vә
onlara yaxın yerlәrdә yerlәşmiş olarlarsa, mütlәq hәkimә müraciәt etmәk
lazımdır!
Kandilomaların heç bir halda özünüz tәrәfindәn xaric edilmәsinә cәhd etmәk olmaz!
Mikoplazmoz. Ureaplazmoz
Bu xәstәliklәr әsasәn cinsi yolla ötürülür. Bәzi hallarda isә qadınlar,
xüsusilә qız uşaqları ümumi gigiyena әşyaları ilә dә yoluxa bilәrlәr.
Xәstәliklә hәm kişilәr, hәm dә qadınlar eyni dәrәcәdә xәstәlәnirlәr.
Kişilәr vә
hamilә qadınlar üçün bu xәstәlik daha tәhlükәli hesab edilir.
Mikoplazmoz vә ureaplazmoz xәstәliklәri yoluxmadan 35 gün sonra, özlәrini müәyyәn әlamәtlәrlә büruzә
verirlәr. Bu zaman xәstә qadınlar cinsi üzvlәr sahәsindә qaşınma vә
diskomfortdan (narahatlıq), az miqdarda şәffaf ifrazat, ağrılı sidik
ifrazından, qarının aşağı hissәsindә ağrılardan şikayәt edirlәr.
Xәstәlik müalicә olunmadığı tәqdirdә hәm qadınların, hәm dә kişilәrin cinsi üzvlәrindә iltihabi proseslәrin baş
vermәsi ilә nәticәlәnә bilәr. Kişilәrdә bu xәstәliklәr, hәmçinin
spermatogenezin (spermanın hazırlanması) pozulması nәticәsindә
sonsuzluğa da sәbәb ola bilәr.