Təyyarə qorxusu, təyyarə ilə səyahət edən insanların təxminən
85%-ində olan bir qorxudur lakin xəstəlik səviyyəsində təyyarə qorxusu
olan kəslər daha azdır. Təyyarə qorxusunun arxa planında olan və təyyarə
qorxusunu tətikləyən fərqli qorxularda var. Bunlar bağlı sahə
qorxusu, ani hərəkət qorxusu, evdən uzaqlaşma qorxusu, yüksəklik qorxusu
və nəzarət qorxusudur. Bütün bu qorxu vəziyyətlər, təyyarə qorxusunu
tətikləyən faktorlar arasında iştirak edər.
Təyyarə qorxusu yaşayan kəslər, təyyarə ilə səyahət etmək
məcburiyyətində qaldıqlarında, çaxnaşma yaşayarlar və təyyarəyə minməmək
üçün əllərindən gələni edərlər. Səyahət başladığında isə, ağıllarında
davamlı fəlakət ssenariləri çıxararaq, terror hücumu olacağını,
təyyarənin mühərriklərinin dayanacağını ya da təyyarənin düşəcəyini
xəyal edərlər. Təyyarə ilə səyahət edərkən , qorxuları olan kəslər,
təyyarənin düşəcəyinə dair dəlillər axtararlar. Məsələn mühərrik səsini
dinləyir və səsdə ən kiçik dəyişmə, mühərrikin pozulduğunun və
təyyarənin düşəcəyi dəlili olaraq mənimsəyirlər. Bu səbəbdən ötəri,
irəliləyən dövrlərdə təyyarəyə minməməyə cəhd edərlər .
Təyyarə qorxusu əgər müdaxilə edilməzsə, irəliləyərək kəslərin
həyatlarına mənfi təsir edər. Məsələn həddindən artıq dərəcədə təyyarə
qorxusu olan kəslər küçədə gedərkən belə havadakı təyyarələri görüncə
çətinlik yaşayarlar. Hava sahəsinə yaxınlarını qarşılamağa getdiklərində
və hətta təyyarə rəsmi gördüklərində belə çətinlik yaşaya bilərlər.
Təyyarə qorxusunun səbəbləri nələrdir?
Təyyarə qorxusunun birdən çox səbəbi ola bilər. Məsələn, daha
əvvəlki təyyarə ilə səyahətlərində yaşanan pis bir hadisə, adamda
təyyarə qorxusunun meydana gəlməsinə səbəb ola bilər. Eyni şəkildə
uşaqlıq dövrlərində təyyarə qəzaları ilə əlaqədar bir xəbər və ya bir
yaxının başına gələn bir təyyarə qəzası, adamda təyyarə qorxusuna səbəb
ola bilir .
Bütün bu faktorların xaricində, təyyarənin texniki mexanizmi
haqqında az məlumata sahib olunmasından ötəri, təyyarənin etibarlı bir
vasitə olmadığı təəssüratı bu kəslərin ağıllarında canlana bilər. Bu
vəziyyətdə də təyyarə qorxusu meydana gələ bilər.
Təyyarə qorxumuzun olduğunu necə anlaya bilərik ?
Təyyarə qorxunuzu xəstəlik səviyyəsinə çatıb çatmadığını aşağıdakı suallara cavab verərək tapa bilərsiniz.
1. Təyyarəyə mindiyinizdə qorxursunuz?
2. Hündürlük, evdən uzaqlaşma ya da bağlı sahə qorxunuz varmı?
3. İlk iki sualdakı vəziyyətlərdən və sizə təyyarəsi və uçmağı xatırladan obyektlərdən qorxur və qaçırsınız?
4. Təyyarə ilə səyahət edərkən ya da təyyarəsi xatırladan obyektlər ilə qarşılaşdığınızda aşağıdakı çətinlikləri yaşayırsınız?
1. Döyüntü (ürək)
2. Tərləmə
3. Ağız quruluğu
4. Nəfəs almada çətinlik
5. Sinədə təzyiq
6. Ürəkbulanma
7. Baş gicəllənməsi
8. Ayaqların tutulması
9. Ürək getmə
10. Nəzarət itirmə qorxusu
11. Ölüm qorxusu
(Yuxarıdakı əlamətlərdən 4 ya da daha çoxunu yaşayırsınızsa bu suala Bəli cavabı verin.)
5. Təyyarə qorxusu, səyahət seçiminizin qarşısını alırmı? Hava sahəsinə gedə bilmədiyiniz vaxtlar olur?
6. Təyyarə ilə səyahət və ya təyyarə xatırladan əşyalar həddindən artıq dərəcədə çətinlik çəkmənizə səbəb olur?
Əgər ki yuxarıdakı sualların ümumisinə bəli cavabınız varsa sizdə təyyarə qorxusu var.
Təyyarə qorxusu necə müalicə edilər?
Təyyarə qorxusunun müxtəlif müalicə üsulları vardı. Əgər ki
qorxular irəli səviyyədə deyilsə, adam özünü müalicə edə bilər.
Təyyarənin texniki məlumatları haqqında məlumat əldə edərək, təyyarə ilə
səyahət etmənin, quru yolu ilə səyahət etməkdən daha etibarlı bir yol
olduğunu öyrənə bilər. Ancaq daha irəli səviyyə xəstələr, psixoloji
müalicə ilə yaxşılaşa bilər. Hipnoz ilə müalicə üsulları da mövcuddur
lakin riskli bir vəziyyət olduğu üçün çox tövsiyə edilməz.