Qadın
cinsi orqanları müxtəlif xəstəliklərə çox meylli olur. Bu xəstəliklərin
bir çoxu son nəticədə sonsuzluğa da səbəb ola bilərlər.
Belə
xəstəliklər – uşaqlığın mioması, endometrioz, endometriyanın polipləri,
uşaqlıq borularının, yumurtalıqların və uşaqlığın özünün
iltihablarıdır.
Xroniki endometrit – uşaqlığın selikli qişasının iltihabı, xroniki
salpinqooforit– uşaqlıq borularının və yumurtalıqların iltihabı
ginekoloji xəstəliklər arasında ən çox yayılmış xəstəliklərdən hesab
olunurlar. Əfsuslar olsun ki, bu xəstəliklər bir çox hallarda özlərini
heç bir əlamətlə büruzə vermədən gizli şəkildə keçirlər. Buna görə
qadınlar əksər hallarda bu xəstəliklərin kəskin mərhələsində deyil,
onların xroniki mərhələyə keçdiyi zaman həkimə müraciət edirlər. İltihabi
xəstəliklərin əsas təhlükə faktorları – cinsi yolla keçən infeksiyalar,
uşaqlıq daxilinə yerləşdirilmiş hamiləliyin qarşısını alan vasitələr
("spiral”), süni uşaqsalmalar (abortlar), doğuşdan sonrakı fəsadlar
hesab olunur.
İltihabi
proseslərin törədiciləri içərisində stafilokokk, streptokokk,
xlamidiya, mikoplazma, ureaplazma, trixomonada və s. mikrobları
göstərmək olar. Əksər hallarda xəstəliyi törədən mikroblar cinsi
yollardan (uşaqlıq yolu və uşaqlıq boynundan) daxil olurlar. Az-az
hallarda infeksiya buraya digər orqanlardan (böyrəklər, sidik kisəsi, öd
kisəsi və s.) düşmüş olur. Cinsi orqanların iltihabi xəstəlikləri
zamanı sonsuzluğun baş verməsi ehtimalı 60-70% təşkil edir.
Qadın
cinsi orqanlarının iltihabi xəstəliklərində ağrı, qadın cinsi
yollarından olan qeyri-adi rəngli və qoxulu ifrazatların olması və s. bu
kimi əlamətlər ola bilər. Ancaq bir çox hallarda infeksiya özünü heç
bir əlamətlə büruzə verməyə də bilər.
Xəstəliyin
müalicəsi vaxtında başlanmazsa, o, xroniki formaya keçə bilər ki, bu da
qadın cinsi orqanlarında müxtəlif patologiyaların inkişaf etməsinə
(məsələn, uşaqlıq borularında olan çapıqlar, uşaqlığın selikli qişasında
olan dəyişikliklər və s.) səbəb ola bilər. Bütün bunlar da öz
növbəsində sonsuzluq ilə nəticələnə bilərlər. Belə ki, hər iki uşaqlıq
borularının keçməməzliyində (bitişmələr və çapıqlar nəticəsində) yumurta
hüceyrəsi bu borularla normal şəkildə hərəkət edə bilmədiyi üçün
spermatozoidlərlə "görüşə” bilmir. Bunun
nəticəsində boru formalı sonsuzluq baş verir. Boru formalı sonsuzluq
zamanı, laparoskopik cərrahi əməliyyat üsulundan istifadə etməklə,
həkimlər uşaqlıq borusunun keçiriciliyini bərpa etməyə çalışırlar. Bu
müdaxilə üsulu da effekt vermədiyi halda isə, həkimlər hamiləliyin baş
tutması üçün ekstrakorporal mayalanma (EKM) üsuluna müraciət etməli
olurlar.
Uşaqlığın
selikli qişasının iltihabı (endometrit) zamanı, hətta müvəffəqiyyətlə
keçən ovulyasiya və mayalanma nəticəsində yaranmış rüşeym, uşaqlığın
iltihablaşmış olan selikli qişasına birləşə bilmir. Endometrit süni
uşaqsalmadan, doğuşdan, keysər kəsiyi əməliyyatdan sonra uşaqlığın
selikli qişasına düşən patogen mikrobların təsiri nəticəsində inkişaf
edir. Buna görə də əgər siz özünüzdə halsızlıq, zəiflik, "səbəbsiz”
olaraq temperaturun yüksəlməsi, qarının aşağı hissəsində ağrılar,
cinsiyyət yollarından maye şəkilli bir qədər irin və bəzən qan qarışıqlı
ifrazatın olmasını müşahidə etsəniz, dərhal həkimə müraciət etməyiniz
tövsiyə olunur. Vaxtında və
düzgün aparılan müalicədən sonra xəstəlik heç bir fəsad vermədən keçib
gedə bilər. Belə müalicə aparılmadığı təqdirdə isə xroniki endometrit
inkişaf etmiş olur ki, bu da əksər hallarda sonsuzluğa və ya hamiləliyin
sona qədər çatdırılmamasına səbəb olur. Endometritin müalicəsi zamanı,
əvvəlcə xəstəliyi hansı mikrobun törətdiyi aşkar edildikdən sonra,
antibiotiklərdən istifadə edilməsi ilə müalicə kursu aparılır. Müalicə
zamanı həmçinin, qarının aşağı hissəsinə maqnitoterapiya, yod və sink
ilə elektroforez, parafin applikasiyaları və s. bu kimi fizioterapevtik
müalicə üsullarından da istifadə edilir.
Uşaqlıq
boynunun iltihabı zamanı onun selikli qişası tərəfindən ifraz olunan
seliyin miqdarı və tərkibi dəyişmiş olur ki, bunun da nəticəsində
spermatozoidlər öz hərəkətlilik qabiliyyətini itirərək, burada məhv
olurlar. Bunun nəticəsində də sonsuzluq inkişaf edir.
Beləliklə,
qadın cinsiyyət üzvlərinin iltihabi xəstəlikləri – qadınlarda baş verən
sonsuzluğun əsas səbəblərindən biri olub, xəstəliyə qarşı çox diqqətli
olmağı və ilkin dövrlərindən başlayaraq aktiv şəkildə müalicə
aparılmasını tələb edir. Əfsuslar olsun ki, bu xəstəliklər, bir çox
hallarda özlərini heç bir əlamətlə büruzə vermirlər. Məhz buna görə,
ildə 2 dəfədən az olmayaraq hər bir qadın həkim-ginekoloqun profilaktik
müayinələrindən keçməlidir. Bu xəstəliklərin profilaktikası və ilkin
diaqnostikası nəticə etibarı ilə sonsuzluğun da profilaktikasında ən
əsas və vacib şərt hesab edilir.
Bildiyimiz
kimi, qadının hamilə olması üçün ovulyasiyadan başqa, rüşeymin
müvəffəqiyyətlə uşaqlıq divarına implantasiyası (birləşməsi) da tələb
olunur. Bu isə o deməkdir ki, uşaqlığın selikli qişasının quruluşunda
olan istənilən dəyişikliklər rüşeymin implantasiyasına mane ola bilər
ki, bu zaman yenə də sonsuzluq baş verir. İmplantasiyanın baş verməsi
üçün ən çox maneçilik törədən amil - endometriyanın hiperplaziyası və
poliplər olur.
Endometriyanın
hiperplaziyası – uşaqlığın selikli qişasının, quruluşunun pozulması ilə
müşayiət edilən qalınlaşmasından ibarətdir. Polip isə
uşaqlığın selikli qişasının hər hansı bir sahədə olan qalınlaşmasıdır.
Polip bir və ya bir neçə sayda ola bilər. Endometriyanın
hiperplaziyasının və poliplərin əmələ gəlmə səbəbləri – qadın
orqanizmində olan hormonal pozğunluqlardır.
Bu
patologiyaları müalicə etmək üçün laparoskopik üsulla uşaqlığın
qalınlaşmış selikli qişasını xaric edirlər. Bundan başqa, bu zaman
hormonal fonun bərpa edilməsi üçün də müalicə təyin edilir.
Əksər hallarda qadın sonsuzluğuna səbəb olan ginekoloji xəstəliklərdən biri də endometriozxəstəliyidir.
Endometrioz çox tez-tez hallarda yumurtalıqla uşaqlıq boruları
arasında, uşaqlıq boruları ətrafında və digər yerlərdə çapıqların əmələ
gəlməsinə səbəb olur. Uşaqlıq borularının daxilində və onların ətrafında
olan çapıqlar nəticəsində yumurta hüceyrəsi ilə spermatozoidlərin
"görüş yolları” bağlı olduğu üçün, onlar bir-biri ilə "görüşə
bilmirlər”. Bunun nəticəsində isə sonsuzluq baş verir. Bundan başqa,
endometrioz yumurtalıqların normal fəaliyyət göstərməsinə də mane olur.
Endometrioz nəticəsində baş verən sonsuzluğu müalicə etmək üçün
endometrioz toxumasını laparoskopik əməliyyat yolu ilə kəsməklə və
yandırmaqla (koaqulyasiya) xaric edirlər. Belə əməliyyatdan sonra isə,
adətən, müvafiq hormonal və fizioterapevtik müalicə kursu da aparılır.
Mioma
və ya fibromioma da, həmçinin sonsuzluğun səbəbi ola bilərlər. Belə ki,
əksər hallarda bu düyünlər rüşeymin uşaqlığın divarına implantasiya
olmasına mane olurlar. Sonsuzluğun bu formasını müalicə etmək üçün mioma
laparoskopik üsulla xaric edildikdən sonra xəstəyə tələb olunan müalicə
təyin olunur.