وَيْلٌ – vay, bədbəxtlik, həlakət
لِّ- onun üçün
كُلِّ- bütün, tamam, hamısı
هُمَزَةٍ - çox abırsızlıq gətirən, çox eyib axtaran, çox məsxərə edən, camaatın dili ilə sərkiləyən, insanların üzünə pis söz deyən
لُّمَزَةٍ - söz gəzdirən, göz qaşı ilə camaatı məsxərə edən, qeybət edən
الَّذِي – o kəs ki, o ki
جَمَعَ – topladı, üst-üstə yıxdı
مَالًا – mal-dövlət
وَعَدَّدَ- saydı, hazır etdi
هُ- onu
يَحْسَبُ - hesab edir, fikirləşir, xəyal edir
أَنَّ - həqiqətən
مَالَهُ - onun malı, onun sərvəti
أَخْلَدَهُ – daimi, həmişəlik
كَلَّا - belə deyil
لَ - əlbəttə
يُنبَذَنَّ - atılacaq
فِي- da2
الْحُطَمَةِ - oda – şiddətli oda – cəhənnəmə - cəhənnəmin təbəqələrindən birinə
وَ - və (bağlayıcı)
مَا - inkar
أَدْرَا - bildi
كَ - sən
مَا أَدْرَاكَ- sən nə bilirsən?
مَا الْحُطَمَةُ - cəhənnəmin bu təbəqəsi nədir
نَارُ - od
اللَّهِ - Allah – məbud
الْمُوقَدَةُ - şölələnən, alışmış, alovlu
الَّتِي - elə bir, o ki,
تَطَّلِعُ - əhatə edər
عَلَى - onu – ona üzərinə
الْأَفْئِدَةِ - ürəklər – qəlblər
إِنَّ - həqiqətən
إِنَّهَا- həqiqətən o,
عَلَيْهِم - onları
مُّؤْصَدَةٌ - bağlanmış, daralmış, örtülmüş
فِي – da2
عَمَدٍ – sütunlar, söykənəcəklər
مُّمَدَّدَةٍ - çəkilmiş, uzun.

"Hüməzə” surəsinin hərfi tərcüməsi

1. "Vay olsun hər bir məsxərə edib eyb axtarana.
2. O, adam mal toplayır və sayır. (şəri hesabını aparmır). 3. Elə hesab edir ki, malı onu əbədi saxlayacaq. 4. O, fikirləşdiyi kimi deyil, tezliklə əzib-dağıdan bir oda atılacaq. 5. Bilirsən "Hütəmə” nədir.
6. Allahın alovlanmış odudur.
7. Ürəkləri yandıran od.
8. Bu od onları əhatə edər.
9. Uzun sütunlarda”. 

"Hüməzə” surəsinin təfsiri

وَيْلٌ لِّكُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ
Vay olsun insanların eybini axtaranlara, vay olsun onları məsxərə edənlərə və bu yol ilə cəmiyyətdə fitnə-fəsad yaradanlara, vay olsun o, adamlara ki, insanları kiçik sayır və onları təhqir edirlər. Vay olsun cəmiyyətin arasında söz gəzdirənlərə. Onlar qaş gözləri ilə insanların qeybətini edir, insanların abrını aparırlar.
Birinci ayədə Allah-Təala bu cür insanlara xitab edərək onların aqibətini çox pis olduğunu bəyan edir.
İkinci ayədə isə dünya və onun mal dövlətinə aldananların barəsində buyurur:
الَّذِي جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ
Vay olsun o, adama ki, daim dünya malını toplayıb onu saymaqla məşğuldur. Vay olsun bu cür insanlara, onlar Allaha ibadət etmək əvəzinə pula pərəstiş edirlər. Allahı, insanları mal toplamaqdan ötrü fəda edirlər. Insanların qanını töküb, onlara xəyanət edirlər. Bunları ancaq sərvət toplamaq üçün edirlər. Burda bir rəvayəti qeyd etmək yerinə düşərdi: İlk dəfə pul icad olanda şeytan onu öpüb gözünün üstünə qoyub dedi: "insanlar pulu sevsələr bütpərəst olmaqlarına ehtiyac yoxdur.” Belə çıxır ki, dünya malını sevən insan şeytanın nəzərində bütpərəst kimidir.
Bu dünyada var-dövlətə həris olan belə fikirləşir ki, onun var-dövləti əbədidir.
يَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ
onlar elə hesab edirlər malları sahiblərini əbədi saxlayacaq. Amma düz fikirləşmirlər. Mal-dövlət insanı diri saxlaya bilməz. Onu saxlayan lazımdır. Dünya sərvəti insanı həlakərə aparandır.
كَلَّا لَيُنبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ
Xeyir! Mal onlara səadət bəxş etmək əvəzində tezliklə onları cəhənnəmin pis bir təbəqəsinə salacaq. Onları cəhənnəmə atanda var-dövlət heç bir kömək edə bilməyəcək.
وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ
Ey Peyğəmbər (s) baxmayaraq ki, sənin biliyin çoxdur bununla belə "Hütəmə” (الْحُطَمَةُ) nə olduğunu bilməzsən. Orada nə əzab vardır dərk edə bilməzsən. Çünki bəşər elə bir şeyi görməyibdir.
نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ
Fasid (fəsad törədən–red.) və möhdəkir insanların atıldığı o od eləbir oddur ki, Allahın qəzəbindən vücuda gəlib. Insanların içini yandırar və sonra əzalarına sirayət edər.
الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ إِنَّهَا عَلَيْهِم مُّؤْصَدَةٌ فِي عَمَدٍ مُّمَدَّدَةٍ
Allahın qəzəbindən yaranmış od, hündür sütunlara bənzər. Onun alovu insanları əhatə edər və əbədi orada qalıb, nicat tapa bilməzlər. 

"Hüməzə” surəsinin hədəfi

Təfsirçilərdən bəziləri bu surəni "Vəlid ibni Müğeyrə”-nin barəsində nazil olduğunu vurğulayırlar. O, Peyğəmbər (s)-in ardınca həmişə qeybət edib, üzünə məsxərə edirdi. Bu surə nazil olub Peyğəmbər (s)-i müdafiə edərək, o pis insanın aqibətini bəyan edir.
Pis insanların sonunu Allah-Təalanın şiddətli qəzəbinə görə düçar olacağını açıqlayır.

"Hüməzə” surəsinin xüsusiyyətləri

1. Bu surəni oxumağın fıziləti barədə Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: "Kim bu surəni oxusa, məni məsxərə edənlərin hər nəfərinə görə Allah-Təala ona on dənə yaxşılıq yazar”.
İmam Sadiq(ə) buyurur: "Kim bu surəni vacib namazda oxusa, fəqirlik və pis ölüm ondan uzaq olar, bol ruzi ona qismət olar”.
2. Bu surə beş dəstənin barəsində nazil olub:
2.1 Eyb axtaranlar
2.2 Pis danışanlar
2.3 Sözgəzdirənlər
2.4 Məsxərə edənlər
2.5 Sərvətpərəstlər
3. Bu surənin adı onda olan "Hüməzə” və "Lüməzə” kəlmələrindən götürülüb.
4. Bu surə Məkkədə nazil olub.
5. Bu surə bəyan edir ki, mala həris olmaq və təkəbbürlük cəhənnəmə düşməyə səbəb olar