Bahar getdikden sonra onun danışdıqları beynımde dövr edirdi . suallar beynimi sağa dartır , sola dartır , aşağı yuxarı çek çevir edirdi . O yanımda olanda sözünü kesmemek üçün ona vere bilmediyim sullar beynimde dolaşırdı . Göresen Asiya balasına qovuşdumu ? Asyanın doğumuna kömeklik eden o qacaq göresen sonra hara getdi , Asyanın gözüne görünen o qarabasmalar neyidi , doğurdan da cinler onun gözüne görsenmişdi ? Nece ola biler ki , 5 uşaqdan sonra Ulduz İbrahime xeyanet eder ? Qeyri qanuni uşağı ola biler ki ? Bu hekayenin içinde istediyim suallara anında cavab tapmaq isteyirdim , ama bu suallara telesik cavab isteyerdimse Baharı fikirlerinden yayındıra bilerdim . Odur ki, dillenmirdim ki ,her şey axarında getsin . Arada bir telefonuma uzun mesajlar gelir onları kopyalayıb notlarıma alırdım .
TEBRİZ
Qolunun üstünde neyinse terpendiyini hiss etdi . Yuxulu ve yorğun olduğundan gözün açıb baxmadı da , qolunun üstündeki şeyin pişik olduğunu zenn etdi . Qolunu qaldırıb pişiyi qovmaq istedise de qolunun üstündeki ağırlıqdan bunun pişik olmadığını hiss etdi . Başın qaldırıb qolunun üstüne baxdı . Çırağın zeif işığında qucağındakı uşağı gördü . Gözüne inanmadı . - Bismillah, deyesen yene şeytan meni aldadır - deyib salavat getirdi . Yoo bu ne yuxu idi, ne qarabasma . Ehmalca dönüb atasına baxdı .atasının gözü penceredeydi . Gözlerinde böyük bir heyecan ve qorxu var idi . Yerinden dikelib qalxdı . Pencerenin qabağındaki ketilde oturmuş kölge ona " sus " işaresi verdi . Qorxu ve heyecanla balasın bağrına basıb ayağa qalxdı . Bir gözü balasında bir gözü kölgede ireli getdi . Tanımadığı , ilk defe gördüyü bu 34 - 35 yaşlarında kişi ayağa qalxıb tekrar " sus " işaresi vererek o biri otağa geçdi ve ordan Asyaya gel dedi . Adamın onun evinde bele rahat ve serbest gezmesi Asyanı çaşdırsa da ayaqları onun arxasıyca gedirdi . Bir gözü atasında idi . Bele bir zamanda atasına ne qeder ehtiyyacı var idi . Atasının sesi ona bes ederdi . Ürkek ve qorxaq addımlarla İceri girer girmez : - Sen kimsen ? - deye soruşdu ,verdiyi sualı adam onun ağzında qoydu . Gülümseyerek pıçıldadı . - Allahın sene ve oğluna gönderdiyi xilaskar . Hele uşağının qarnın doyuzdur ...- deyib uzun qaba barmağını körpenin yanağına toxundurub gülümseyerek uşağı heyranlıqla seyretdi ve elini cekib , özünü toparladı . Asyaya baxdı , başıyla bayırı gösterib : - Bebeni yedirt , sonra gelersen çöle , gözleyirem ! Deyib qapıdan cıxdı . Qucağında inildeyen körpesini bağrına basıb adamın dalıyca boylandı . Çırağın işığında aralı qapıdan atasının parıldayan gözlerini gördü . Saybalı nigaran -nigaran evdeki yad kişiye baxırdı . Adam onun yanına kecib, elinden tutdu : - Narahat olma emi , dostam , düşmen deyilem, mene e 'tibar ede bilersen . İnan mene - deyib qapıdan çıxdı . Asya başındakı örtünü düzeldib atasının yanına geldi . Atasının qolun açıb balasını kişinin qoluna qoydu . Gözünden axan yaşlar, içindeki sesin qarşısını almışdı . Atasına ne deyeceyini bilmirdi . Sevinc ve heyecan dolu göz yaşları Asyanın gözlerinden axdıqca Saybalının dodaqları esirdi . Gözünü dönderib qolunun üstündeki körpeye baxırdı . Uşaq ağlamaga başlamışdı . Asya atasını öpüb başın sığalladı . - Bax dede ,tanış ol , bu menim oğlum Arazdır ... Sözünün davamını getire bilmedi . Sesi titredi . - Menim ve senin qayınının oğlu... Hıcqırıqlar onu boğdu . Körpesini alıb başının kalayağısını alnına qeder cekib yan otağa kecdi. Körpesini sanki kelayağının altında gizledirdi . Yerden salınmış yatağına oturub, üzünü divara tutdu . Südden aşıb daşan döşünü çıxarıb balasına verdi . Pencereden evin arxasında gezişen kölge görsenirdi . Arada pencereye yaxınlaşıb içeri boylanıb tekrar geri cekilirdi . Balasın emdirib ,beleyini açıb rahatladı . Sandıgını açıb ordakı parcalardan kesdi . Güyümde qalmış ilıq sudan getirib balasını yuyub, temizledi . Bütün bunları aralı qapıdan Saybalı gözleriyle izleyirdi .Asya yatağında ağır ağır hereket eden bu zeif , celimsiz uşağı sevib qoxladı . Bextsiz taleyine doyunca ağladı . Uşağı beleyib ,yanına uzandı . Bir gözü penceredeydi .körpesinin mesum üzüne diqqetle baxdi . Qaranlıqda üzü aydın görünmeyen balasının üzünün her cizgisini yadında saxlamaq isteyirdi sanki . Körpesiyle böyük adamlar kimi danışırdı . Uşaq her qımıldanıb ses cıxardıqca döşünü ona verirdi . Bayırdakı kölge arada pencereye yaxınlaşır amma balasına doya bilmeyen ananı ondan ayırmağa qıymırdı . Danışmalıydılar , gecenin bu cağında gören olsa da , sef de olsa ,düz de olsa danışmalıydı . Bu uşaq burda qalmamalıdır . Qulam hele de heyetde var - gel edir , arada pencereye yaxınlaşırdı . Özünü toparlayıb Asyanı cağırmaq istese de , tekrar ağacların altına çekilirdi . Çox gec idi , getmeliydi .Mehellelerdeki xoruzlar ağız - ağıza vermişdiler . Danışmağa zamanı qalmamışdı . Şeher mescidinde müezzinin helim , ruhu oxşayan sesi havanın qaranlığına etrafa yayılmışdı . Evlerde tekem - seyrek zeif işıqlar közermeye başlamışdı . Camaat namaza hazırlaşırdı . Qonşuların gözüne deymemek üçün ağaclıga cekilib ordan etrafa nezer saldı . Uzaqda gündoğarda göyün üzü qızarmağa başlamışdı . Dan yeri sökülürdü Birazdan seher açılacaqdı . Pencerenın taxtası taqqıldadı . Asya ürkek addımlarla pencereye yaxınlaşdı . - İşin qurtardısa uşağı ver gedim ! - Niye ? Sen kimsen ? Men uşağımı sene niye vermeliyem ki ? - Vermelisen ! Vermesen uşağını yene o qaraçıya verecekler . Eyer bu körpeni özün öz elinle o qaraçıya vermese balanı da seni de öldürecekler . Yaxşısı budur ver mene . Menden zerer gelmez . - Qoy öldürsünler . Onsuz da men onsuz yaşaya bilmerem . - Bilirem . - Onda çıx get , men balamı tanımadığım adama etibar eliye bilmerem . - Dayını ki , tanıyırdın . Görürsen ne etibarlı çıxdı ... - Sen kimsen axı ? - Asyanın üreyi esdi . - Senin xilaskarın dedim axı . - Menim xilaskarım Allahdır . - Sebebi salan da Allahdır . Allah sesini eşidib , üzüne baxıb hemin vaxt meni sene yetirib . Eger hemin gün men orda olmasaydım, sen o taxıllıqda indi can vermişdin . Men orda olmasaydım o qaraçının izine düşüb bu balanı sene kim getirecekdi ? İki gündür ac qalan balan bu gunde , sabah da ac qalacaqdı . Acından ölecekdi . Qulamın dediklerini eşidib Asyanı xecalet teri bürüdü . Demek doğumda ona kömek eden cinler deyilmiş , ele bu kişiymiş . Yaxşı bes tanımadığı bu adam onun sirrini hardan bilir ki ? Ona güvensinmi , güvenmedinmi ? İçi içini yeyirdi . Bu yad adama yene teslim olmaq istemirdi . - Menden ne isteyirsen axı ? - Ver uşağı gedim , sabah açılır ! Gec olmasın yoxsa bextine küsersen . - Vere bilmerem - deyib pencereni örtmek istedi - çıx get ! - Sonra peşiman olma haa . O uşaq burda qalsa ya yene götürüb başqasına verecekler ya da seni daşqalaq edecekler . - Olsun . Onsuz menim yaşamamın heç bir menası yoxdur . Onsuz qalmaqdansa ölerem . - Gel terslik eleme ! Adını da bilmirem ... Niye yaşamağı düşünmürsen , ölmeyi düşünürsen . Men de ölüme mehkum olmuşam . Menim de ölüm hökmümü oxuyublar . Ama ölüm son deyil . Men ölüme teslim olmuram . Sen de olma . Heyatnan savaşıram . Sen de savaş . Yaşamağa çalışıram . Sen de menim kimi ol. Ölmek acizlerin işidir . - Axı men neyleye bilererm ki ? Menim başqa şansım var ki ? Menim elimden ne gelir ki ? Ölümü men seçmemişem . Secdiribler ... - Allahın yaratdığı heç bir bende özüne pis şeyler - ölüm arzulamaz . Hamının üreyi arzularla doludur . Her kes yaşamaq , yaratmaq oğul uşaq yiyesi olmaq isteyir . Baharın elleri pencereden asılı qalmışdı . Tanımadığı , hetta adını bele bilmediyi bu adamın sözleri ona derman kimi gelirdi . Oturub saatlarla onu dinleseydi yene yorulmazdı . Ama sabah açılırdı . Çeperden , qonum qonuşudan gören olsaydı .onsuzda pis veziyyet qalmış Asyayla Qulam üçün acınacaqlı ve cetin bir hal yaranacaqdı . Özünü toparlayıb pencereni çekmek isterken Qulam el atıp pencereni tutdu . - Getir uşağı ! O uşağı o qaraçıdan menim qaçırıb getirdiyimi heç kim bilmir . Bunu senin üçün etdim , balana qovuşmağın üçün etdim . Senin o taxıllıqda ne cekdiyini men gördüm . Bütün sirrini bilirem ... Qulam derinden nefes aldı . Eseble dodağın çeyneyib , yumuruğunu düydü. - O oğraş dayını da... üreyimin başı ağrıdı senin o veziyyetinde . Asya başını aşağı saldı : - Sen yaşayacaqsan . Sen başını aşağı salıb utanmayacaqsan . Sen başını dik tutub günahsız olduğunu sübut edeceksen . - Bacarmıyacam - Bacaracaqsan ! - Axı men ölecem ... - Qaçacaqsan , ölümden qaçaçaqsan , yaşıyacaqsan , buralardan qaçaraq yaşayacaqsan ... oğlun üçün yaşayacaqsan . Eşidirsen .meni ? Men sene kömek edecem qaçmağına . Ona geder biraz özüne gel .yaraların sağalasan . Getir uşağı , mene güven ! Men sene xayın niyyetde olsaydım heç o körpeni sene getirmezdim . Şeherin cıxışındakı deyirmanın yanındakı axurda olacam istersen gelib orda emdirersen . Gece men getirecem yene bura . - Axurda ? Senin evin yoxdurmu ? Haralısan ? Buralarda ne işin var ? Harda qalırsan . - Uzun söhbetdi danışmağa zamanımız yoxdur . Sen dediyimi ele . Şeher oyanmadan gizlenmeyim lazımdır . Men burda qaçağam . Gedecem buralardan . Gedecekdim , taxıllıqda sen el ayağımı bağladın . Asya ixtiyarsız uşağı yatağından götürüb pencereden adama uzatdi . Qulam qolların açıb uşağı almaq isteyende Asya balasını bağrına basdı .duz kimi yalayıb için - için ağladı : - Qara baxtın gözü kor olsun ! Etimden qanımdan olan balamı da qorxa qorxa sevirem - deye ah cekdi . Qulam bu gedişle ananı baladan ayıra bilmeyeceyini görüb , el - ayaq eledi . Bu sehneden gözleri yaşarmışdı . İçinden balası qarışıq Asyanı bağrına basıb teselli etmek keçirdi . Amma arada maneler vardı , ilk zina , sonra aradaki pencere... Başından açılıb çiynine düşmüş kalayağısını Asyanın qumral saçlarına qaldırdı . Başını balasının sinesine basıb titreyen qızın başını qaldırıb gözlerine baxdı . İki yaşarmış gözler baxışdı , bir saniye içerisinde danışdı, derdleşdi . Sanki bir birini illerdir tanıyırdılar . Bir birlerine teselli edib gülümsediler . Uşağıını ona uzatdı . - Balamı sene , seni de Allaha emanet edirem . Gedin , Allah amanında ! Bir göz qırpımında Qulam boynundakı qara örtünü üzüne cekib , uşağı bağrına basaraq çininden asdığı ebasının altında gizletdi . Bir göz qırpımında hasarın üstünden atlanıb evlerin arasında yoxa cıxdı .
ŞİMALİ AZERBAYCAN
Qarabağda her kes toplanmışdı . Mikayılgilin evinde toy ehval ruhiyyesi vardı . Gece Ulduzun xınası olacaqdı . Sübh namazından sonra toy karvanı Agstafaya - bey evine yola düşecekdi . El adetine göre bey xınada iştirak etmezdi . Odurki, İbrahim dostlarıyla Ağstafada qalmışdı , emisi qızları ise xınaya getmişdi . O vaxt Azerbaycanda maşını dövlet adamları sürerdi . Şura hökümeti qurulmadan evvel maşın ancaq Bakı milyoncularında idi . Represiya zamanı bezi milyoncuların malları ile maşınları da müsadire olundu . Ve dövlete kecdi . Ulduzun qardaşı İsmayıl qonşu rayonun raykomu vezifesinde işleyirdi .dövletin ona ayırdığı " Horç 853A" maşınıyla Qarabağa ilk geldiyinde uşaqlar ve qadınlar maşını daşa basmışdılar . Qarabağdakı molla ve ruhaniler İsmayılın mindiyi şeyi "şeytan arabası " , özünü ise kafir adlandırmışdılar . Atasının ve Cümüşüdün represiya qurbanı olmasının sebebini İsmayılın kafir olaraq ruslara işlemesinde görürdüler . İsmayıl ve İsmayılla beraber yeni hökümet eyaletlere mekteb getirmişdi . Uşaqlar ruhanilerin ders verdiyi medreselerden alınıb , mekteblere gönderilmişdi . Hele bu azmış kimi eyaletin cavanları kafirlerin içine - Qoriye , Tiflise , Moskvaya , Petrbuqa oxumağa gedir . Oxumaqları bir yana , oxuyub geri qayıdan cavanlar da İsmayılın yolun gedirdiler . Artıq qızlar oxumaq adıyla mekteblere celb edilmiş , yaşlı qadınlar ise kolxozda işleyib pul qazanırdılar . Daha heç bir qadının qızın heç bir kişinin puluna ehtiyyacı yox idi . Qadınlar özleri öz pullarını qazanır , kişi eline baxmırdılar . Oxumağa geden qızların başları açılmışdı . Evde atalar qardaşlar qızları ne qeder sıxsalar da evden başı örtülü çıxan qızlar mektebin heyetinden içeri girende yaylıqların açıb çantalarına basardılar . Bu ruhanilerin gözünde resmen qadın tecavüzü idi , zina idi . Qesebe ve kendlerde mescidler ve medreseler camaatın elinden alınmış ictimai binalara kecrilmişdi . Kend meydanlarında ve mescidlerde bütün bunlara qarşı etiraz eden kütleni tutub qazamata yollayırdılar . Aradan bir neçe il kecdikden, o cümleden represiya dövründen sonra camaat artıq yeni hökümetin qanunlarına boyun eymeye başlamışdılar . Köhne nesil bu qanunlarla barışmasalar da , yeni nesil bu heyatdan razı idiler . .. İndi camaatın qebul etmediyi İsmayıl ve onun " şeytan arabasında " bacısı Ulduz İbrahime gelin köcürdü . Arxasıyca da Nazlı ananın qızına tutduğu çehizler , xonçalar arabalara yüklenmiş , qız gelinler arabalarda , cavanlar ise Qarabağ atlarında maşını ve cehiz arabaların müşayyet edirdiler . Kendleri ve şeherleri kecdikce düzengahlığa çıxan kimi arabalar eylenir , camaat deye güle yere tökülüşer , zurnacılar , davulçular cengi çalar , cavanlar at yarışdırardılar . Qız gelinlerin şen qeh qehesi ve zurnanın sesi mahala yayılardı . Cavanlar yarışlardan qayıdandan sonra qızlar sehenglerdeki sulardan oğlanların ellerine toker , onlara su vererdi . Gizli aşiqlerin üstüne gün doğmuşdu sanki , bu toy karvanında gözler danışır , ürekler sevişirdi . Davulçuların çaldıqları yallıda qız oğlan bir birine qarışmışdı . Her kes öz sevdiyiyle el ele tutub yallı gedir gözler süzülerdi ... Bunlar burda gelin getirmekde İbrahim orda yol gözlemekde . Dayısı Beşir de İbrahimin yanında idi . Beşirle beraber Beşirin dostları da toya gelmişdi . Kolxozun fermasından bacısı oğlunun toyu üçün saz cöngelerden birini ve 5- 6 erkeyi qabağına qatıb hediyye ona getirmişdi . Ele gelen kimi qoyunlardan birini de götürüb dağa çıxdılar , kesib kababa vurdu . Onunla gelen ermeni qızlarının süzdüyü çaxırdan içib şellenirdiler . İbrahim dayısının bele hereketlerinden özünü kenar tutsa da bir iki stekan şerabdan sonra artıq özünü ermeni qızlarının ağuşunda gördü . Ömründe qadın sefası görmeyen İbrahim indi ele bil sona gölüne düşmüşü . Sağında solunda qehqehe çeken , yarıçılpaq qadınlar mollaların cennetdeki meleklerini xatırladırdı . Ondan utanıb çekindiyini gören dayısı elini bacısı oğlunun cüynine vurub , - Oğul dayısına oxşayar keyf ele bacıoğlu . Bax dayına nümune götür . Arvad dediyin nedir . Başıbağlı köle . Bunların elediyini arvad eder sene ? Arvadın vezifesi ev, aile uşaq , bunların vezifesi keyf - işret . Evlenmeden qabaq bax bunların dadına , onda göresen arvadla bunların ferqini . Arvad bayat çörek , bunlar yağlı eppek . Hele birazda quyruqlu , etdi budlu ola balıq kimi - deyib qehqehe cekerek yanındaki qadının yancaqların şapıldatdı ... Toy karvanı axşamüstü menzil başına çatanda hamı içeride serxoş olub yatmışdı . Hay küynen içeri giren cavanlar içeride exlaqsız bir menzere ile qarşılaşmışdılar . İçi İbrahim qarışıq qadın kişi içki süfresinin arxasında leş kimi qoxuyurdular . Mikayıl esebleşse de İsmayilin sakit soyuq hereketiyle özünü dost tanışın içinde temkinli edirdi . Ses küy salmaq lazım deyildi . Sabah danışmaq lazım idi . İndi yeri deyil . En azı bacısının xetrine sakit olmalıydi . Bayra cıxıb zurnacılara gözel bir hava çalmağı tapşırdı . Qızlar gelinn qarşısında oynamaga başladılar . Qadınlar içeride olanlardan xeberileri yox idi . Hele maşında oturub beyini gözleyen Ulduzun içini qurd yeyirdi . Göresen , İbrahim niye onu qarşılamamışdı ? Mikayıl oyun havasıyla qadınların başını oynamağa qatdıqdan sonra İsmayılnan ve yaxınlarıyla içeri girib yatanları oyandırdılar . Qayınlarının onu bu veziyyetde gören İbrahım xecaletinden yerden yere girdi . Bele bir veziyyetde onların bele sakit dayanması xeyre elamet olmadığını da yaxşı başa düşürdü . Mikayıl İbrahime yaxınlaşıb Hülqumundan tutdu . - Götür bu itini de ...
- Saatdan xeberin yoxdur deyesen . Seher acılacaq hardasa - qızımın sesi elimi saxlamağa mecbur etdi . Elimi saxlayıb , yazdıqlarımı yaddaşa vurub kampüteri söndürüb ayağa qalxdım . Sabah davam edecekdim ...