İstər şirin, istər acı olsun, xatirə insana həmişə əzab verir. F.Dostoyevski
Günlər, aylar keçirdi. Atabəy birinci çağırışdan əsgərlikdən saxlanıldı, dayısıgil gəlib danışdılar, ailə vəziyyətlərinin çətin olduğu üçün növbəti çağırışa qədər izin aldılar, həqiqətdə də evin bütün yükü onun üzərindəydi, anasına baxmaq, atasıgilə lazım olanı göndərmək, bir sözlə, gənc yaşda evin kişisi olmuşdu. Səmrayla tez-tez görüşə bilməsə də hər gün danışırdılar. Atabəyin ad günü yaxınlaşırdı. Səmra Atabəyə bir neçə gün əvvəl köynək almışdı. Ad günündə, həmişə görüşdükləri parkda verəcəkdi, səhər tezdən mesaj yazdı: – Ad günün mübarək! 3 dəqiqə keçməmiş zəng gəldi: – Çox sağ ol diqqətin üçün, neynirsən? – Səni təbrik edirəm, xoşbəxt ol, – bir az sakit durub, – xoşbəxt ol mənlə, – dedi. – Bax əsl xoşbəxtlik elə sənlədi. – Bu gün görüşə bilərik? İşdə deyilsən? – Bu gün izin aldım, özümə istirahət verirəm, anam da gedib nənəmin yanına, evdə təkəm. – Anan niyə gedib ki? – Nənəm bir az ağrıyır. – Ciddi nəsə yoxdu ki? – Yox, elə ciddi problemi yoxdu. Deyirəm bəlkə dərsdən sonra vaxtın olsa gəlim universitetə, görüşək? Səmra bir az düşünüb: – Mən sənə xəbər edəcəm imkan olan kimi, – deyib sağollaşdı. Atabəylə telefon danışığından sonra Səmra tələsik hazırlaşmağa başladı, ona aldığı hədiyyəni götürüb evdən çıxdı, ağılsız, ya ağıllı, artıq qərarı vermişdi, universitetə getməyəcəkdi, Atabəygilə gedib ona sürpriz edəcəkdi, taksi ünvana yaxınlaşdıqca həyəcan Səmranı boğurdu, birdən anası yadına düşdü, bayaqkı həyəcanının yerini qorxu aldı, “anam bilsə...” düşündüyü yerdə sürücünün çatdıq səsi gəldi, taksidən düşən kimi heç bir tərəfə baxmadan bloka girib, pilləkəni tez-tez çıxıb qapını döyməyə başladı, 2 dəqiqə keçməmiş qapı açıldı, gözlərinə inana bilməyən Atabəy çaşqın halda: – Sənsən? İnanmıram gözümə, yuxudu? – Bilmirəm, bilmirəm həqiqətdi, yoxsa yuxu, – o, təbəssümlə çiynini çəkdi. – Gəl içəri xoş gəlmisən, – özünü itirmiş Atabəy bilmirdi nə desin, – bəs niyə xəbər etmədin gələcəyini? – Belə şeylərə sürpriz deyirlər. Mən də istədim... – ardınca deməyə söz tapa bilməyib sakit durdu, qəribədi, o, heç vaxt Atabəydən bu qədər utanmamışdı, həyəcan onu elə sıxırdı ki, “gərək gəlməyəydim, niyə gəldim axı” düşünməyə başlamışdı ki, Atabəy onu fikrindən ayırdı. – Gəl sənə çay hazırlayım, içərsən? – Hə, içərəm. – Qoy görüm nə tapıram sənə, – Atabəy soyuducudan mürəbbə çıxarıb stola qoyub gülümsünərək dedi: – bu, doğrudan da sürpriz oldu, hələ də inana bilmirəm, mən elə bilirdim heç evimizin harda olduğunu bilmirsən. – Mən olam sənin evini bilməyim, – deyib Səmra gülümsündü. – Oğlanlar həmişə belə olur, qızları özləri kimi bilirlər, amma ən məlumatsız qız belə məlumatlı oğlandan çox bilir. – Çay içə-içə söhbət edərkən, Səmranın həyəcanı özü də bilmədən yoxa çıxmışdı. Səmra təmirsiz ikiotaqlı evi gözdən keçirir, hər şeyin səliqəli, təmiz olması onun nəzərindən qaçmırdı, hər yan çox sadə əşyalardan ibarət idi. Ev Səmragilin evləri ilə müqayisədə olduqca kasıb idi. Atabəyin geyimi, davranışı, əsas da qəlbi elə zəngin idi ki, Səmra heç vaxt Atabəyin belə bir evdə yaşayacağını ağlına gətirməzdi, “görünür, insanın kasıblığının ilkin göstəricisi onun yaşadığı evdir” – Səmra öz-özünə düşündü. – Sənə hədiyyəmi göstərim, bilmirəm bəyənəcəksənmi?! – deyib o əlindəki paketi Atabəya uzatdı. – Çox sağ ol, əziyyət çəkibsən, bir də ki, niyə bəyənmirəm, – deyərək bir qədər utanmış halda Atabəy Səmranın əlindən bağlamanı aldı. – Sənin otağın hansıdı? – Səmra soruşdu. – Mənim deyəndə ki, qardaşımla ikimizindi, istəyirsən baxmaq? – Hə, çox, – Səmra maraqla dilləndi. Onlar mətbəxdən yataq otağına keçdilər, iki çarpayısı olan bu otaqda üstündə notbuk, kitablarla dolu olan kiçik masa varıydı. Səmra tez stola yaxınlaşıb onlara baxaraq: – Demək dərslərini burda oxuyursan? Atabəy ona cavab vermədən həzin bir musiqi qoydu notbukda, Səmraya baxaraq: – Rəqs etmək istəyərsən? – deyəndə cavabında heç nə söyləmədən gülümsünən Səmranı qolları arasına alıb rəqsə başladı... Atabəyin xoşbəxtliyi, xoşbəxtliyin belə üzərindəydi... Bir insanın xoşbəxtliyi başqa bir insandan ancaq bu qədər asılı olarmış. Səmra da xoşbəxt idi. Bir də ki, xoşbəxtlik təktərəfli bir şey deyil ki, xoşbəxt olan mütləq yanındakını da xoşbəxt edir. Və sevginin doğurduğu xoşbəxt anlardan heç biri, sevdiyinin sənin yanında xoşbəxt olduğunu hiss etməkdən üstün deyil. Bu an Atabəyin ona pıçıltıyla “səni çox sevirəm” deməsi Səmranınsa əminliklə “bilirəm” söyləməsi sevgidən doğan bütün zövqlərdən incə idi. Və hər ikisi bilmirdi ki, sonralar, illər keçdikcə həyatın ən xoşbəxt, ən kədərli anlarını xatırlayanda məhz bu an, bir-birlərinə möhkəmcə sarılıb rəqs etdiyi an, onlar üçün xoşbəxt anların ən xoşbəxti olacaqdı. Məgər kimsə həyatının ən xoş gününü yaşayanda, məhz o günün həyatının qızıl anı olduğunu bilirmi?! Onlar bu an nə qədər xoşbəxt olsalar da bu xoşbəxtliyi tamlığı ilə anlamırdılar, hələ daha xoşbəxt anların gələcəyinə inanırdılar. İnsanın sevgiyə münasibəti həyata olan kimidi... İnsan nikbin olur... çox şey umur, çox şey gözləyir həyatdan, elə sevgidən də... Elə rəqs bitən kimi, Atabəyin telefonu zəng çaldı, ad günü üçün qardaşı və atası təbrik edirdilər. Onun sevincdən gözləri parladı, üzünü elə bir ifadə aldı ki, Səmra bu ifadəni birinci dəfəydi ki, onun üzündə görürdü. Hər kəsə, eyni zamanda Səmraya mərd, məğrur təsir bağışlayan üz sanki uşaqlaşmışdı, onun istənilən vəziyyətdə özünü kişi kimi aparmasına öyrəşmişdi Səmra. Yalnız bu an Səmra dərk etdi ki, Atabəy də hamı kimi ata istəyir, onun da hamı kimi ehtiyacı varıydı ata qayğısına, və ehtiyacı olan şey onun ən təbii haqqıydı. Sadəcə, kişilik məktəbində öyrəndikləri ona imkan verməmişdi ki, o, sevdiyi qızla atasından ayrı qalmasının əzabını paylaşsın. İlk dəfə olaraq onun Atabəyə ürəyi ağrıdı, heç vaxt ona qarşı belə hiss keçirməmişdi Səmra. Bu ona duyduğu sevgidən fərqli mərhəmət qarışıq bir məhəbbət idi. Atabəy telefonla danışmaq üçün mətbəxə keçəndən sonra, Səmra otağı daha diqqətlə nəzərdən keçirməyə başladı. Otaqda iki çarpayı, üstündə 5-6 dəftər olan kiçik yazı stolu, içində çoxlu kitablar olan sadə balaca kitab rəfi varıydı. Kitab rəfi balaca olsa da içindəki kitablar çox sıx və səliqə ilə yerləşdirilmişdi. Mütaliəni çox sevdiyindən o, kitab rəfinə yaxınlaşıb burdakı kitablara baxmağa başladı, çoxusu şeir kitabı olan bu kitabların bəziləri yerli şairləriniydi, onların içində Səmranın ən çox sevdiyi şairlər varıydı. Səmra kitablara maraqla baxaraq “axı kimin ola bilər bu kitablar” düşündü, bildiyi qədərilə Atabəyin valideynləri ali təhsilli deyildilər, anasının evdar qadın, atasının sürücü olduğunu bilirdi, yəqin qardaşı Raminindi, Səmra kitabların Atabəyin olmadığına hamıdan çox əminiydi, çünki o, Atabəyin yanında nə vaxt şeirdən söhbət açmışdısa Atabəyə maraqsız gəlmişdi, Səmra ona hansısa şeri xoşladığını deyəndə o, hər dəfə ona yarızarafat, yarıciddi “bu şerin mahnısı yoxdu?” – deyə soruşardı, ya da mən sənə daha gözəlini yazaram deyərdi, amma heç vaxt yazmazdı. Elə bu səbəbdən də əlindəki kitabların sahibi o ola bilməzdi... Bu düşüncələr içində Səmra saatına baxdı, 20 dəqiqə idi ki, Atabəy telefonla danışırdı. Bu zaman o, ətrafa baxıb yazı stolunun üstündəki dəftərdən bir vərəq cırıb içərisinə böyük hərflərlə “DARIXDIM” yazdı, və mətbəxə keçib səssiz-səmirsiz telefonla danışan Atabəyə baxıb əlindəki yazını düz onun gözü qabağına tutdu. Bunu görən Atabəy xoşbəxt bir təbəssümlə ona baxdı, elə bir-iki dəqiqə keçməmiş atasıgil onunla sağollaşdı. Atabəy Səmranın əlindəki kağızı əlinə götürüb uca səslə darıxdım oxudu və Səmranın əlindən tutub özünə möhkəm sıxaraq: “elə xoşbəxtəm ki, həyatda ən çox istədiyim insanlar məni təbrik edir” pıçıldadı, sonra Səmraya bunu yadigar saxlayacam deyib əlindəki “DARIXDIM” yazılan kağız parçasını götürüb səliqə ilə cibinə qoydu. Onlar yenidən Atabəyin otağına keçdilər. Səmra bayaqdan onu maraqlandıran sualı ona verəndə ki, bu kitablar kimindi, cavab onu çox təəccübləndirdi. Sən demə kitablar Atabəyin anasının imiş, o, Gəncə Dövlət Universitetinin Azərbaycan dili və ədəbiyyatı ixtisasını bitirib sonra həmin ixtisas üzrə magistraturaya qəbul olub, oxuduğu müddət təhsilini yarımçıq qoyub Atabəyin atası ilə evlənib. Atası işləməsinin əleyhinə olduğundan evdə heç vaxt iş adı tutulmayıb. Bunu eşidən Səmra: – Bəs nə əcəb anan razılaşıb, yəni bu qədər zaman sərf et, oxu, axırda işləməyə qoymasınlar, məncə, hər qadın razılaşmaz, – deyib maraqla Atabəyə baxdı. Atabəy çiyinlərini çəkərək çox adi tərzdə: – Ailə hər şeydən önəmli deyilmi? Bir də ki, neyləyir işləyib, elə bizə baxıb, bu bəsdi. Cavab Səmranı qane etməmişdi. O başa düşürdü ki, Atabəylə nə qədər yaxın olsa da heç vaxt belə mövzulara toxunmayıblar. Elə bu vaxt qapı döyüldü. Atabəy qapıya gedəndə Səmranın ürəyi döyündü, o istəmirdi ki, Atabəyin anasıyla qarşılaşsın, yavaşca “kaş ki, Sara xala olmasın” pıçıldasa da, Atabəylə qapı ağzındakı söhbətindən bildi ki, odur. Sara xoşsifət, gülərüzlü, adi ev qadınıydı, əlində tort otağa girib: – Xoş gəlmisən, qızım, – deyib utancından qıpqırmızı qızaran Səmranı öpdü. Səmra görüşüb tələsik: – Elə mən də gedirdim, – desə də Sara xala təkidlə: – Heç yerə qoymaram, Atabəyin ad gününə tort almışam, gedək çay içək, sonra gedərsən. Səmra nə qədər utansa da hörmətsizlik olmasın deyə qalmağa razılaşdı. Atabəy tortu kəsə-kəsə anasına: – Nənəmi niyə tək qoydun bəs? – deyəndə: Gördüm əhvalı, şükür, düzəlir, mən də gəldim, – sonra da üzünü Səmraya tutub danışmağa başladı: – İnan, Səmra, qızım, bütün gün fikrim Atabəyin yanında olub, ilk dəfədi ki, onu ad günündə tək qoymuşam, amma biz tək qoysaq da, Allah səni kimi bir mələk göndərib onu təbrik etməyə. Sara xalanın danışığından, səsindəki istilikdən Səmra hiss edirdi ki, Atabəy ona hər şeyi danışıb, və hər şey də onun ürəyindəndi, bir anlıq Atabəyi qısqandı, ürəyindən keçirdi ki, kaş ki, mən də anamla bax beləcə yaxın olaydım, kaş ki, anam mənim əzizimə, sevdiyimə bax belə mehribanlıqla yanaşaydı. Tortla çay içəndə Atabəy anasına: – Səmra sənin kitablarına baxıb çox bəyənib, – dedi. Səmranın da şeir sevdiyini eşidəndə Sara xalanın lap gözləri güldü: – Onda gedək, qızım, çayını iç, gedək bir dəfə də mənimlə baxaq, – sonra Atabəyi göstərib dedi: – O, şeir sevmir, məndə də əsas şeir kitablarıdı. Atabəy mənə oxşamayıb o barədə. Atabəy də cavabında gülümsünüb dedi: – Şeir sevən gəlib, gedin ürəyiniz istəyən qədər oxuyun. Onlar kitab rəfinin qarşısına keçdilər. Atabəy anasıyla Səmranın aralarındakı ilk uyğun cəhətin olmasına sevinirdi, sevgilisi ilə anasının kitablara elə başları qarışdı ki, Atabəyin otaqda varlığı yaddan çıxmışdı, bu şəkildə yaddan çıxma isə Atabəyə ancaq zövq verə bilərdi. Sara üzünü Səmraya tutub şirin-şirin danışırdı: – Bu kitabları tələbəlik illərində almışam, bütün günü oxuyurduq. Hələ universitetdə oxuyarkən bir müəllimimiz varıydı, deyirdi ki, şeri, musiqini, bir də yağışı sevməyəndən yaxşılıq gözləmə. Söhbətin bu yerində Atabəy anasının sözünü kəsib Səmraya mənalı baxaraq təbəssümlə: – Yox, mən yağışı sevirəm, – dedi, o utanmasaydı “biz yağışı sevirik” deyərdi. Sara oğluna baxıb gülərək: – Hə, onda səndən də pislik gözləmək olmaz, – deyib, sonra əlinə Lermontovun kitabını alıb: – Qızım, heç oxumusan Lermontovdan? – Yox, oxumamışam, – deyib Saranın ona uzatdığı kitabı alıb baxdı, kitab Azərbaycan dilindəydi, ancaq ingiliscə içində bir sətir yazılmışdı “my hear is grey but not with years”(saçlarım ağarmışdı, lakin qocalıqdan deyil) Səmranın kitabın içində yazılanı oxuduğunu görən Atabəy dedi: Anamın köhnə adətidi, oxuduğu kitablardan ən sevdiyi fikirləri, ya da şeir parçalarını kitabın içinə yazır. – Bu kimin sözləridi, Lermontovun? Səmra maraqla soruşdu. – Yox, Bayronundu, onlar ikisi də sevdiyim şairlərdi, o üzdən yazmışam. Səmra marağını gizlətmədən növbəti sualını verdi: – Siz ingilis dilini bilirsiz? – Əvvəllər yaxşı bilirdim, tələbəlik vaxtları şeirlər, hekayələr oxuyurdum, amma indi heç istifadə etmirəm, hərdən uşaqların dərslərinə kömək edəndə yada düşür, – deyərək Atabəyə təbəssümlə baxan anası onu da əlavə etdi ki: – hərçənd artıq uşaqların da ehtiyacı qalmayıb. Söhbət əsnasında Səmra bayaqdan onu maraqlandıran sualı axır ki, verdi: