Şaftalı Çin mənşəli bir meyvədir və dünyada İtaliya ilə birlikdə ən böyük şaftalı istehsalçılarından biri də Çindir. Şaftalının Çində ölümsüzlüyü və yoldaşlığı işarələdiyi deyilər.

Şaftalı yalnız təzə meyvə şəklində deyil, meyvə şirəsi və şirniyyatlarda da ana vəsaitlərdən biri olaraq tez-tez qarşımıza çıxar. Üstəlik kalorisi aşağı, yağ ehtiva etməyən və buna qarşı bir çox bəsləyici maddə ilə dolu bir meyvədir.

Yaz diyetinə başlamış olanlar, şirin böhranının tutduğu anlarda şaftalını şirin istəyini aradan qaldıracaq bir atıştırmalık olaraq düşünə bilər. Ya da səhər naharlarında yağsız qatıq və müsli ilə birlikdə istehlak edildiyində, şaftalı həm naharı zənginləşdirər həm də bəsləyicidir.

Şaftalının Ehtiva etdiyi Vitaminlər
Şaftalı tam 10 fərqli vitamin ehtiva edər. Ehtiva etdiyi A vitamini sağlam gözlər üçün lazımlıdır. Şaftalıda bədəni toksinlərdən təmizləyən C vitamini də yüksək nisbətdə vardır. Daha aşağı nisbətdə də olsa, yenə bədən sağlamlığı üçün əhəmiyyətli vitaminlərdən E və K vitaminləri də bu meyvənin ehtiva etdiyi vitaminlər arasındadır.
E vitamini xüsusilə dəri sağlamlığına faydaları ilə önə çıxan, antioksidant xüsusiyyətdəki vitaminlərdən biriykən, K vitamini də həm sümüklər həm də qan laxtalanması üçün əhəmiyyətli bir vitamindir.
Şaftalı ayrıca B6 vitamini, niasin (B3 vitamini), riboflavin (B2 vitamini), tiamin (B1 vitamini), fol turşu (B9 vitamini) və pantotenik turşu (B5 vitamini) kimi digər vitaminləri də ehtiva edər.

Şaftalının Ehtiva etdiyi Minerallar
Böyük bir şaftalı 333 mg kalium ehtiva edər. Kalium böyrək daşını maneə törədən, sümük sağlamlığını qoruyan və təzyiqin tənzimlənməsinə köməkçi olan əhəmiyyətli bir mineraldır. Yetkinlərin gündə 4700 mg kalium qəbul etməsi təklif edər. Bu vəziyyətdə şaftalının kalium nisbətinin çölə atılmayacaq bir ölçüdə olduğunu söyləmək səhv olmaz.

Şaftalı əlavə olaraq maqnezium, fosfor, mis, sink, manqan, dəmir və kalsium kimi digər mineralları da ehtiva edər. Bu minerallar qan hüceyrələrini, sümükləri və sinir sistemini dəstəkləyər.

Şaftalının Ehtiva etdiyi Antioksidantlar
Şaftalının həm ətli qisimi həm də qabığı müxtəlif antioksidant maddələr ehtiva edər. Antioksidantlar bədənimizi toksinlərdən, zərərli maddələrdən təmizləmək adına son dərəcə əhəmiyyətlidir. Antioksidantlar yaşlanma müddətini yavaşlada bilər ya da xəstəliklərə qarşı qoruyucu ola bilər.

Şaftalıdakı əhəmiyyətli antioksidantlardan biri klorojenik turşudur və bədəndə hüceyrələrə zərər verən sərbəst radikalları təmizləmə xüsusiyyətinə malikdir. Antioksidantlar xroniki xəstəliklərlə, xərçənglə, bədəndəki iltihabla döyüşmədə təsirlidir

Şaftalının Lif tərkibi
Böyük bir şaftalı 17 qram karbonhidrat ehtiva edər və bunun 3 qramı lifdir. Sağlam və asan bir həzm üçün və ən əhəmiyyətlisi qəbizliyi önləmək adına paylarda lifli qidalara yer vermək lazımdır. Şaftalı da lif qaynağı olaraq görə biləcəyimiz meyvələrdən biridir.

Lif yalnız həzmi tnzimləməklə qalmaz, xolesterol səviyyələrinin tarazlıanmasında rol oynayaraq ürək xəstəliyinin ortaya çıxma riskini də salar. Piylənmə və tip 1 diyabet xəstəliyinin önlənməsində də təsirli olar.
Yetkin bir qadının gündə 25 qram, yetkin bir kişinin isə gündə 38 qram lif qəbul etməsi təklif edilər.

Şaftalının Qida Dəyəri
Şaftalıda olduğu söylədiyimiz qida maddələrinin nisbətlərinə bir az daha detallı baxaq:

1 ədəd orta boy (150 qr) şaftalı;
59 kalori
13 qram şəkər
1 qram zülal
2.2 qram qida lifi (gündəlik ehtiyacın % 9u)
489 IU A vitamini (gündəlik ehtiyacın % 10u)
9.9 mg C vitamini (gündəlik ehtiyacın % 17i)
1.1 mg E vitamini (gündəlik ehtiyacın % 5i)
3.9 mcg K vitamini (gündəlik ehtiyacın % 5i)
1.2 mg niyasin (gündəlik ehtiyacın % 6ı)
6 mcg folat (gündəlik ehtiyacın % 1i)
9 mg kalsium (gündəlik ehtiyacın % 1i)
0.4 mg dəmir (gündəlik ehtiyacın % 2i)
13.5 mg maqnezium (gündəlik ehtiyacın % 3ü)
30 mg fosfor (gündəlik ehtiyacın % 3ü)
285 mg kalium (gündəlik ehtiyacın % 8i)
0.3 mg sink (gündəlik ehtiyacın % 2i)
0.1 mg mis (gündəlik ehtiyacın % 5i)
0.1 mg manqan (gündəlik ehtiyacın % 5i)
3 mg cəmi omeqa-3 yağ turşuları
126 mg cəmi omeqa-6 yağ turşuları ehtiva edər .

Şaftalının Sağlamlığa Faydaları
Şaftalının ehtiva etdiyi qiymətli qida maddələrinə nəzər saldıqdan sonra indi şaftalının sağlamlığa faydalarını bir də siyahı şəklində sıralamağa çalışaq.

1. Şaftalı kilo vermək istəyənlərin etibarla yeyə biləcəkləri bir atıştırmalıktır. Toxluq hissi verər və çox yemənin qabağına keçər. Üstəlik kalorisi də yüksək deyil. Bir şaftalının kalorisi böyüklüyünə görə 35 - 50 kalori arasında dəyişər.

2. Şaftalı müxtəlif antioksidantlar baxımından zəngin olduğundan piylənməyə bağlı diyabet və ürək xəstəlikləriylə döyüşməyə köməkçi olar.

3. Şaftalı dəri sağlamlığı üçün faydalıdır. Ehtiva etdiyi A və C vitaminləri dəri üçün təbii nəmləndirici funksiyası yerinə yetirər. Bu vitaminlər dərinin özünü yeniləmə müddətinə də əhəmiyyətli qatqılarda olar.

4. Saç dərisi üzərindəki müsbət təsiri sayəsində şaftalı saç tökülməsini azaltma mövzusunda dəstək ola bilər. Əlbəttə şaftalı tək başına saç tökülməsinə maneə ola bilməz ancaq sağlam saçlar üçün sağlam bəslənmə üsulu izləyənlər, şaftalının da müsbət təsirini görə bilər.

5. Şaftalı bağırsaq qurdlarının təmizlənməsinə köməkçi ola bilər.

6. Orta dərəcədəki sidik sökdürücü təsiri şaftalı böyrəklərin təmizlənməsini təmin edər.

7. Mədə pozuqluğunda, şaftalı mədəni yatıra bilər. Həzmsizlik üçün təklif edilən, həzmi asanlaşdıran meyvələrdən biridir.

8. Sidik qovucu və laksatif təsirlərinin yanında şaftalı iltihab və mikrob aradan qaldırıcı meyvələrdən biridir. Bu xüsusiyyətləri sayəsində şaftalı, revmatizm xəstələrinə təklif edilən qidaların başında gəlir.

9. Şaftalı ehtiva etdiyi A və C vitamini kimi qiymətli vitamin və antioksidantlar sayəsində göz sağlamlığına yaxşı gəlir. Kataraktaya qarşı qoruyucu bir təsir göstərər.

10. Şaftalı yemək diyabet ya da ürək xəstəliyi kimi daha başqa problemlərə də gətirib çıxaran yüksək xolesterolun tarazlanmasına köməkçi olar. Şaftalı kimi beta-karoten baxımından zəngin qidaların xolesterol səviyyələrini salmağa köməkçi olduğu bilinməkdədir.

11. Şaftalının bədəndəki sərbəst radikallara qarşı döyüşü, ürək sağlamlığının yaxşılaşmasına da köməkçi olar. Bu xüsusiyyət eyni zamanda bədənin yaşlanmanın təsirlərinə qarşı da müqavimtini artırar.

12. Dəmir əskikliyinə bağlı qanazlığı problemi olan kəslər, şaftalının dəmir məzmununun faydasını görə bilərlər. Üstəlik bu meyvə bolca C vitamini də ehtiva etdiyindən, bədənin çöldən alınan dəmiri daha yaxşı əmməsini, alınan dəmirdən daha məhsuldar şəkildə faydalanmasını təmin edər.

13. Şaftalı ehtiva etdiyi maqnezium sayəsində stress və qayğı ilə baş etməyi asanlaşdırmağa köməkçi qidalardan biridir. Sinir sistemi üzərində sakitləşdirici bir təsiri var.

14. Şaftalı bədəni toksinlərdən təmizləməyə köməkçidir.

Şaftalının Digər İstifadə Sahələri
Şaftalını meyvə olaraq istehlak etdiyimizdə nə kimi faydaları olduğunu az çox yekunlaşdırmağa çalışdıq ancaq şaftalının fərqli yarpaq və çiçəklərinin də bəzi faydaları olduğu bilinməkdədir.

Şaftalı yarpağı: Şaftalı ağacının yarpaqları öskürək, bronxit və qarın xəstəlikləri üçün istifadə edilə bilər. Meyvənin yarpaqları laksatif, sidik qovucu və detoks təsiri yaratma xüsusiyyətlərinə də malikdir.

Şaftalı çiçəkləri: Şaftalı ağacının çiçəkləri qəbizlik və şiş şikayətlərinə yaxşı gəlir. Toplanan şaftalı çiçəkləri qaynar suda dəmləndikdən sonra içilərək bu faydalar görülə bilər.

Şaftalı seçərkən xoş qoxulu, ‘çürüməyə yaxın' deyiləcək qədər çox yetiməmiş meyvələri seçməkdə fayda var. Əgər alış veriş əsnasında torbanıza hələ yetiməmiş şaftalılar girmişsə, bunları bir müddət soyuducunda deyil də otaq istiliyində gözlədərək yetişmələrini təmin edə bilərsiniz.