Dünyada 120 ilə yaxındır ki, tətbiq edilən bu prosedur 15 ilə yaxındır
ki, Azərbaycanda da gerçəkləşdirilir və bu addımın əsas səbəbi kimi
iqtisadi səmərə göstərilir.
Nazirlər Kabinetinin "Azərbaycan Respublikasında yay vaxtının tətbiq
edilməsi haqqında” 17 mart 1997-ci il tarixli qərarına əsasən,
respublika ərazisində hər il mart ayının son bazar günü əqrəblərin bir
saat qabağa çəkilməsi ilə yay vaxtına keçid tətbiq edilməyə başlayıb.
Hər il oktyabr ayının son bazar günü isə əqrəblərin bir saat geri
çəkilməsi ilə yay vaxtı ləğv edilir. Qərarın həyata keçirilməsinə
nəzarəti Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi
gerçəkləşdirir.
Lakin bu prosesin baş vermədiyi ölkələr də var. Bir çox
elmi-tədqiqatlar yay vaxtina keçidin insan sağlamlığına mənfi təsir
etdiyini nümayiş etdirir. Rusiyada aparılan araşdırmalara və
statistikaya əsasən, yay vaxtına keçidin ilk beş günündə, infarkt
səbəbindən ölüm halları 75 faiz, digər səbəblərdən ölüm halları 12 faiz
artır. Aparılan sorğunun nəticələrinə əsasən müəyyən olunub ki, saat
əqrəblərinin çəkilməsi daha çox uşaqlara və xəstələrə mənfi təsir
göstərir. Rusiyanın Tibb Elmləri Akademiyasının alimlərinin apardığı
elmi araşdırmaya əsasən, qışdan sonra insanın orqanizmi zəifləyir, ona
görə də saatlara müdaxilə edilməsi, onların irəli-geri çəkilməsi
məsləhət görülmür. Alimlərin fikrincə, bu zaman daha çox xroniki
xəstəlikləri olan insanlar əziyyət çəkir. Keçid dövrü - yəni yay və qış
vaxtına keçilməsi insan səhhətinə mənfi təsir göstərir. Statistikaya
əsasən, saat əqrəblərinin çəkilməsi aşağıdakı hallara səbəb olur:
infarktların sayı 1,5 dəfə artır; intiharların sayı 0,66% artır; təcili
yardıma müraciətlərin sayı artır.
Bundan əlavə insanların əmək qabiliyyətində də azalma müşahidə edilir.
Buna əsasən, alimlər yay vaxtının insan səhhətinə mənfi təsir göstərməsi
barədə son, rəsmi nəticəyə gəlib. Dünyanın müxtəlif ölkələrində
aparılan elmi araşdırmalar və həkim rəyləri də saat əqrəblərinin
irəli-geri çəkilməsi insanların səhhəti ilə bağlı müəyyən problemlər
yaratdığını sübut edir. Mütəxəssislərin fikrincə, vaxtın dəyişdirilməsi
hər 5 insandan birinə mənfi təsir göstərir. Alimlər qeyd edirlər ki,
insan orqanizminin öz bioloji saatı var saatların çəkilməsi insanların
davranışında da özünü göstərir. Belə ki, insanlar öz "daxili saatlarına”
uyğunlaşdıqlarından saatların çəkilməsi onların psixologiyasına mənfi
təsir edir, yuxusuzluq yaradır, anaların davranışlarına təsir edir.
Adaptasiya prosesində insanların sinir sisteminə mənfi təsir edir. Keçid
dövrünü ən pis uşaqlar, əlillər və meteohəssas insanlar, ürək
çatışmazlığı olan şəxslər keçirdir. Bu cür şəxslərin özlərinə gəlməsi
üçün ən azı bir həftə vaxt tələb olunur.
Tövsiyyə: Mütəxəssislərin sözlərinə görə, saat çəkiləndən sonra insan
orqanizminin ona uyğunlaşması 2 həftəyə yaxın vaxt alır. Bu müddət
ərzində həm evdə, həm də işdə fiziki və mənəvi yükü azaltmağa çalışmaq
lazımdır. Əgər imkan varsa, ağır olan işləri təxirə salın. Orqanizmə
daha çox yatmağa imkan verir. Əvvəlki vaxtla yatmağa, yeni vaxtla isə
yuxudan durmağa çalışın. Yuxu vaxtını ən azı 1 saat artırın. Nəhayət ən
önəmli amillərdən biri olan qidaya diqqət edilməlidir. Daha çox vitamin,
xüsusilə C vitamini qəbul etməyə çalışın.