Hər kəsin maraqlandığı sualı mütəxəssislər cavablayır... Eşq evliliyi öldürərmi? Evlilikdə aşkin ömürü neçə ildir? Qanad çırpan ürəklər… Həyəcanlı görüşmələr… Deyərkən evlilik, bal ayı, cicim ayları… Ya sonra? 

DBE Davranış Elmləri İnstitutundan Mütəxəssis Cüt və Ailə Terapisti Şirin Hacıömeroğlu Atçeken hər kəsin maraqlandığı sualı cavablayır. "Aşan Ömürü Varmı?" 

İstər kişilər Marsdan qadınlar Veneradan gəlsin, istər könül yaşı həmişə gənc qalsın. Ortaq nöqtədə görüşülən tək bir gerçək var: Askin ömürü məhduddur. Neçə gün olduğu müzakirə edilər amma eşq; bir müddət sonra təkamülləşməyə başlar. Yaxşı, çox aşiq olduğunuz adamla əlaqəniz, xüsusilə evlilik sonrasında necə bir təkamül müddətinə girər? Evlilik eşqi öldürərmi? 

DBE Davranış Elmləri İnstitutundan Mütəxəssis Cüt və Ailə Terapisti Şirin Hacıömeroğlu Atçekenə görə asqin bir ömürü olduğu və evliliklə enişə keçdiyi bir gerçək. Ancaq yox olur demək yerinə təkamül keçirir demək daha doğru. 

Evliliyin insanın həyatındakı ən əhəmiyyətli dönüş nöqtələrindən biri olduğunu izah edən Atçeken, "Evlilik ilə yeni bir dövr başlar. Təbii ki hər yeni müddət kimi burada da dəyişməyə müqavimət müşahidə edilər. Hər nə qədər bu cütün çox istəyərək aldigi bir qərar da olsa, bir sistem dəyişməkdədir. Bu vəziyyət sancılı bir müddətdir. Bir çox gənc ailəsinin etibarlı və rahat qanadlarının altından çıxıb uçmağa başlarkən böyük daxili gərginlik yaşayır. Bu gərginliklər fərdlər tərəfindən fərq edilməzsə əlaqələrinə əks olunur" deyir. 

Xüsusilə nişanlılıq dövrü və ya toy hazırlıqları əsnasında problemlərin artığına diqqət çəkən Atçeken, "Eşqbazlıq edərkən cüt hələ məsuliyyətlərin içinə girməmişdir. Ailələriylə və ya öz evlərində daha müstəqil bir həyat sürdürür. Halbuki evlilik ilə artıq bir ailə olacaq, məsuliyyətlər və gözləmələr dəyişəcək. Ortaq qərar almaq, güc tarazlığı, fikir ayrılıqları, pul məsələləri, ailələrin mədəni fərqləri və bunun kimi bir çox səbəblə cüt bir çox problem yaşaya bilər" deyir. 

Eşqmi? Evlilikmi? 

Evlilik əvvəli yaşanan sıx eşq duyğularının evləndikdən sonra davam etməsinin çox mümkün olmadığının vurğulayan Atçeken, "Bu yalnız evliliklə əlaqədar deyil, uzun davamlı əlaqələr üçün də etibarlıdır. Eşq; qarşı tərəfin naməlumluğundan, adamın partneri üçün zehinində meydana gətirdiyi obrazlardan və aradakı maneələrin varlığından meydana gələr. Təbii olaraq adamı daha yaxşı tanıdiqca, onu daha gerçək bir şəkildə gördükcə və aradakı bəzi maneələr aşılıb, güvən meydana gəlməyə başladığında duyğular dəyişər" deyir. 

Əgər iki tərəf də bir-biri üçün doğru insansa aşqlarinin bitmədiyini amma təkamül keçirdiyini izah edən Atçeken, "Eşq sevgiyə çevrilər. Bağlılıq meydana gələr. Şəfqət, güvən, dinclik, sevgiden daha ön plana çıxar. Hətta edilən araşdırmalar bu dəyişmənin adamın bədən kimyası ilə də paralel olduğunu göstərər. Əlaqənin ilk zamanlarında beyində yüzdən çox hormon ifraz olunar. Bunlardan ən əhəmiyyətliləri; qadın və kişidə ifraz olunan testosterondur. Testosteron; ehtirası, norepineprin həyəcan dalğalanmalarını, seratonin xoşbəxtlik, dopamin isə sıx bir mükafat hissi təmin edər. Əlaqənin irəliləyən zamanlarında hiss edilən sevgi və bağlılıq isə daha yumşaq, 'qucaqlama hormonu' deyilən oksitosin və vazopresinedir. Bu sevgi, güvən və bağlılıq hormonudur" dedi. 

Eşqin omürü neçə gündür? 

Eşqin ömürünün adamdan adama dəyişdiyini izah edən Atçeken, "Bəzi əlaqələrdə eşq bir neçə ay, bəzən də bir neçə il müddət bilər. Bununla birlikdə eşq; sevgi, güvən və bağlılığa çevrilər. Mənə görə eşqin müddətini düşünmək yerinə, əlaqənin dadını çıxarmaq, onu bəsləmək üçün əlindən gələni etmək və ünsiyyəti artırmaq lazımdır. Bu səbəblə uzun əlaqədən nə gözlədiyimizi yaxşı bilmək və əgər evlilik istəyiriksə nə hiss etdiyimizə həqiqi bir şəkildə baxmaq əhəmiyyətlidir. Böyük eşqlər evləndikdən sonra sehrini qoruya bilmir deyil, eşq təkamül keçirir, dəyişir… Və bu hər vaxt mənfi mənada qəbul edilməməli" deyir. 

Eşqi canlı tutmanın yolları… 

Evli cütlərin eşqi və aralarındakı sevgini canlı tutmalarının ən əhəmiyyətli yollarından biri sağlam ünsiyyət olduğunu izah edən Atçeken, "Cütün bir-birlərinə gözləmələrini dəqiq bir şəkildə lakin qarşı tərəfi günahlandırmadan və qırmadan ifadə etməsi çox əhəmiyyətlidir. Ayrıca cüt bir-biriylə nə qədər yaxşı yoldaş ola bilsə, aradakı müsbət dünyagörüşü və bağ o qədər güclənər. Birlikdə baş-başa keyfiyyətli zaman keçirmək, əylənə bilmək, çətin zamanlarda dəstək ola bilmək və 'biz' olaraq hiss etmək əlaqəni çox gücləndirər" deyir. 

Hər insanın təbiətində şərtsiz sevilmək və qəbul edilmək olduğunu, yoldaşı tərəfindən sevildiyini, hörmət edildiyini hiss edən kəslərin bu səbəblə daha uzlaşmacı davranışlar sərgilədiyini izah edən Atçeken: Esqin və evliliyin davamı üçün sehrli bir düstur vermirik çünki hər fərd və hər əlaqənin quruluşu fərqlidir. Bununla birlikdə təbii ki bəzi nöqtələr də vardır ki əlaqədə bunlara diqqət yetirilməsi birlikdəliyin keyfiyyətini artırar. Bunlardan ən əhəmiyyətlisi sağlam ünsiyyətdir. Özünü ifadə edə bilmə, cütün həyatlarında nələr olduğunu danışa bilməsi, maraq, sevgi və təqdirin ifadə edilməsi əhəmiyyət daşıyar. Bunlar möhkəm olduğunda cüt eyni zamanda bir-birinin yaxşı yoldaşı da ola bilər; unutmayaq ümumiyyətlə sevgilimizdən, yoldaşımızdan ayrılsaq da yaxın yoldaşlıqlarımız bir ömür boyu sürər". 

Cütlər rollarını unutmamalı… 

Cütlərin davamlı küsməsinin, duyğularını dəqiq ifadə etməməsinin, eyhamlar etməsinin və bir-birinin xüsusi sahələrinə hörmət göstərməməsinin əlaqəni çıxmaza soxduğunu izah edən Atçeken, "İnad etmək, fiziki, psixoloji və ya romantik şiddət tətbiq etmək və hər mübahisəde ayrılıq eyham etmək ciddi böhranlar meydana gətirər. İçində yığıb agresifçe və ya hirs partlamalarıyla döyüşmək yerinə fikir ayrılıqlarını danışıb uzlaşmağa vara bilmək lazımdır. Cütün arasındakı müsbət qarsilılıqlı təsirin artırılması əlaqəni çox daha möhkəm bir hala gətirəcək. Birlikdə keçirilən zamandan kef alınması, bir-birinə kifayət qədər keyfiyyətli zaman ayrılması və sevginin yaxşı ifadə edilməsi lazımdır. Sevgi nə qədər möhkəm olsa yaşanan gərginliklərin berpa edilməsi, məsələlərin həll edilməsi və aradakı etibarlı mühitin davamı mümkün olar. Ailəyə uşaq daxil olsa de dahi ər-arvadın arada ana-ata rolundan çıxıb birlikdə qadın-kişi olaraq zaman keçirməsi, eşqbazlıqlar etməsi də əlaqəni gücləndirər" deyir.