Ağız yaraları, sıxlıqla rast gəldiyimiz sinir pozucu bir vəziyyətdir.
Ağız xorası və ya aft olaraq da adlandırılan ağız yaraları, tibb dünyası tərəfindən səbəbi hələ tam olaraq bilinməyən hücüyrə pozuqluqlarıdır. Ortası ağ, sarı ya da boz rəngdəki bu yaralar, uçuq ilə eyni şey deyil. Olduqca can yandırıcı olan yaralar mütləq ağız içində meydana gələr və dodaqlarda, yanaqlarda, dildə, diş əti və ya damaqda ortaya çıxar. Çoxu dəfə eyni anda 2 - 3 ədəd yara görülər.
Ağız yaralarının daha çox qadınlarda daha çox əmələ gəldiyi görülməklə birlikdə uşaq yaşdan etibarən dərhal hər kəsdə görülə bilər. 7 ilə 10 gün arasında yaxşılaşar və təkrarlayıb təkrarlamayacağı adama görə dəyişər. ‘Səbəbi tam bilinmir' dedik amma ağız yaraları üzərində təsirli olduğu düşünülən müxtəlif faktorlar, bu yaraları tətikləyən səbəblər var. Diş pastasından, yeməklərə uzanan fərqli faktorlar sayılar. Bu faktorları sıralamadan əvvəl ağız yarasının yoluxucu olmadığını da əlavə edək.

Fiziki Zədə
Səhvən yanağı dişləmək, çox isti yemək və ya içkilər, iti bir cisim səbəbiylə ağız içinin zədə alması və ya protez dişlər ağız içində yaralara səbəb ola biləcək fiziki zədə nümunələridir.

Yeməklər
Turşulu yemək, içkilər ağız yaralarını tətikləyə bilər. Burada turşulu içkilərdən qəsd yalnız kola, limonad kimi içkilər deyil. Məsələn portağal suyu, ağız yaraları olanlarda ya da həssas bir ağız toxumasına sahib kəslərdə ən çox şikayətə gətirib çıxaran içkilərin başında gəlir. Yalnız portağalın deyil ümumiyyətlə sitrus bitkilərinin turşu nisbəti yüksəkdir. Turşu nisbəti yüksək meyvələrin yanında, sirkə, sirkəli souslar, duzlu, ədviyyatlı, ağrılı yeməklər, turşu, çərəz və bir çox kimyəvi maddə ehtiva edən hazır qidalar ağızda yara meydana gəlməsini tətikləyə bilər. Ağızda yara meydana gəlməsindən bir iki gün əvvəlinə qədər yediklərinizi nəzərdən keçirərək, sizə nəyin toxunmuş olacağına dair bir ipucu tutmağa çalışa bilərsiniz.

Allergiya
Yemək allergiyalarının 90 % ında süd, fıstıq, fındıq, soya, balıq, buğda və ya qabıqlı dəniz məhsullarının yeməklə əlaqədar allergiya növlərini tətiklədiyi görülər. Glüten, inək südü zülalları, şokolad, darçın, qoz, badam, pomidor, əncir, limon və çiyələyin ağız içində yara çıxmasında qatqısının olduğu ifadə edilər. Histamin ifraz olunması nəticəsindəi ağızda hüceyrə və toxumalar zərər görə bilər və allergik semptomlardan biri olaraq, ağız yaraları ortaya çıxa bilər.

Mədə Mikrobu
Helikobakter pilori adıyla bilinən mədə mikrobu, B12 kimi bəzi vitamin əskikliklərinin yanında ağız yaralarına da yol aça bilər. Yara səbəbləri araşdırılarkən ümumiyyətlə gözdən qaçırılır, ancaq xora kimi müxtəlif mədə narahatlıqlarına da səbəb ola bilən mədə mikrobu, son dərəcə məşhur görülən bir sağlamlıq problemidir. Yara probleminin altında mədə mikrobu yatırsa, bu vəziyyət müalicə edilmədən yaradan xilas olmaq da mümkün olmayacaq.

Siqareti Buraxmaq ya da Siqaret çəkmək
Hər fürsətdə siqaret çəkmənin zərərlərindən danışarkən, birdən birə siqaret buraxmanın bir zərəri ola biləcəyini eşitmək sizi çaşdıra bilər. Əlbəttə bu keçici bir vəziyyətdir. Siqareti buraxdıqdan sonra bədəndəki kimyəvilərin dəyişməsi nəticəsində ağız yaraları tətiklənə bilər. Ancaq siz, uzun vəd edən siqareti buraxmanın nə qədər faydalı olduğuna fokuslanın və bu qısa davamlı problemin səbəbiylə əsla siqaretə təkrar başlamağı düşünməyin!
Siqareti buraxmaq yara riski meydana gətirsə də, siqaret çəkmək də eyni şəkildə bu yaralara səbəb ola bilər. Tütün, spirt və müxtəlif kimyəvilərdən ötəri ağız yaralarının tətikləndiyi bilinməkdədir
.
Bəzi Diş pastaları
Hər diş pastası deyil amma içində ‘natrium loril sülfat' (SLS) olan diş pastası ya da qarqara bənzəri ağız gigiyena məhsullarının yara əmələ gətirdiyi görülmüşdür. Bunun səbəbi SLSin ağız toxumalarındakı qoruyucu təbəqəni qurutması və altdakı toxumanın yaralara qarşı daha müdafiəsiz hala gəlməsi olaraq açıqlana bilər.

Vitamin və ya Dəmir Əskikliyi
Dəmir və vitamin əskikliyi və xüsusilə də B3, B9 (folik turşu) və B12 vitaminlərinin əskikliyi ağızdakı yaraların əmələ gəlmə səbəbi ola bilər. Bu vitaminlər, dəri sağlamlığını və sinir sistemini dəstəkləmək, hormon və qan hüceyrəsi çıxarmaq kimi, əskikliyində ağız yaralarının görülə biləcəyi mövzularda köməkçi olarlar. Vitamin əskikliyi ayrıca pis bəslənməyə və immunitet sisteminin zəifləməsinə də bir işarə ola bilər. Hər iki vəziyyət də ağız yaralarını tətikləyən vəziyyətlərdir. Əgər başqa hər hansı bir səbəb görə bilmirsinizsə, ağız yaralarınızın səbəbini anlamaq üçün bəslənmə vərdişlərinizi nəzərdən keçirməniz lazım ola bilər.

Hormonal Balanssızlıqlar
Hormonal balanssızlıqlara bədənin verdiyi reaksiyalardan biri də ağız yaralarıdır. Məsələn yetkinlik dövründəki gənc qızlarda ya da qadınlarda adət dövründə, ağız yarasının çıxmasına sıx rast gəlinər.

Stress
Bir çox fiziki şikayətin səbəbləri arasında stressi görmək, artıq heç çaşdırıcı deyil və yaralar da bu şikayətlər arasında sayıla bilər. Çox təəssüf ki, gün boyu daşıdığımız narahat düşüncələr, iş yerindəki ya da evdəki bədbəxtliklər, hər şeyi dərd əldə edən halımız və ya trafikdə keçirdiyimiz çətin saatlar deyərkən, bədənimiz fiziki olaraq reaksiya verməkdə gecikmir. Qadınların regl dövrlərində hormonal dəyişikliklərin yanında, gərginlik də yaralara dəvətnamə çıxara bilər.

Genetik
Edilən bir araşdırmada yara ilə döyüşən kəslərin 35 %nin ailələrində ən az bir adamın daha yaradan şikayətçi olduğu ortaya çıxmışdır. Tək yumurta əkizlərinin 90 %ında, hər iki qardaşda da yara çıxdığı görülmüşdür. Ailəsində yara olan kəslərdə yara meydana gəldiyində, bu narahatlığı daha erkən yaşlarda və daha ağır əlamətlərlə keçirdikləri ortaya çıxmışdır.

Çölyak Xəstəliyi
Çölyak xəstəliyi, bədənin buğda, çovdar və arpada olan glüten adlı zülala dözümsüzlüyü mənasını verər. Bu vəziyyət incə bağırsaqda iltihablanmaqla özünü göstərər. Çölyak xəstəliyinin digər bir məşhur əlaməti isə ağız yaralarıdır.

Chron Xəstəliyi
Yenə iltihabı bir bağırsaq xəstəliyi olan Chron xəstəliyi, bağırsaqda iltihablanmağa gətirib çıxaran və həm mədədə həm də ağızda yaralara səbəb ola bilən bir narahatlıqdır.

İmmunitet Çatmazlığı
HIV ya da lupus kimi bədənin immunitet sisteminə hücum edən hər hansı bir immunitet xəstəliyi, ağız yaralarına yol aça bilər.

Ağız Yaralarında Nə vaxt həkimə Gedilməli?
*İlk dəfə ağızınızda yara çıxdığında.
*1 santimetrdən daha geniş ölçüdə yara meydana gəldiyində.
*Daha əvvəl olduğundan çox daha çox ədəddə yara çıxdığında.
*Köhnədən olduğundan çox daha sıx yara çıxmağa başladığında.
*Yaralarla eyni zamanda oynaq ağrısı, qızdırma, ishal və bədəndə ləkələr görüldüyündə.