Mesajları inceledikce qarşımda yeni yeni sehneler canlanmağa başlayırdı . Qulamın qızı ile Arazın arasında bele caresiz bir veziyyetde qalacağını hec ağlıma getirmezdim . Ata ile qızın arasında keçen bu söhbeti nece sehneleşdireceyimi heç özüm de bilmirdim . Hardan başlayıb harda bitireceyimi götür -qoy ede -ede qalmışdım . Yazdıqlarımı bir neçe defe yazıb silirdim , Baharın dedikleriyle uyğunlaşdırmağa çalışırdım .

- Şebnem qızım , ablanı cağır bura !
Mehri içeri girende atası divarın içinden hörülmüş şominenin ( divar peçi ) qarşısında dırseklenib arxasını isidirdi
- Baba beni cağırmışsın ?
- Gel qızım , kapıyı da ört .
Mehri içeri girib arxasıyca qapını cekdı .Teeccüble atasının üzüne baxdı .
- Bir dostumun başına bır hadıse gelib . Eşitdim , az qaldı başım havalansın . Anana danışa bilmedim adamın derdi ona yük olacaq deye qorxdum . Ananı bilirsen de ağzında da söz qalan deyil .
- Amann , aman ...
- Düşündüm ki , sen cavansan . Ağzın da möhkemdir . Dedim bu derdi seninle paylaşım . Aramızda qalsın , bir sirr kimi . Kimse bilmesin haa.
- Sen hiç meraketme baba . Buyur konuş !
- Çoxdan , lap coxdan tanıdığım bir arkadaşım var ...
Qulam Asyayla başlarına gelenleri hekayeleşdirib guya dostunun başına gelibmiş kimi qlzına danışduqca qızı bu müammalı , bextsiz taleyi ah - ufla dinleyirdi . Bogazı qurumuşdu . Uşaq ağlıyla oğlunu atan anaya esebleşirdi .
- İndi hemin oğlan böyütüb gelib. Hemin ananın evinde qonaqdır . Ana oğlunu tanımır . Ama oğlanı cox sevib beyenib . Bu sirri bir dene men bilirem ki , bu oğlan onların oğludur . Men de bezi şeylere göre ne o aileye ne de başqasına bu sirri aca bilmirem .
- Ama, baba, onlar tanımıyorsa sen bu sırrı onlara söylemelisin .
- Çetini de budur da bala . Qorxuram qaş düzeltdiyim yerde vurub göz cıxardam .
- Niye ki. Belke ana oglunu özlemiş ...
- Elbette ki, özleyecek ama , qorxuram . Belke ana onu qebul etmedi . Ya belke ana qebul etdi , oglan anası onu atdığı için anasını bagışlamadı . Mence bu sirri birden bire açıb onlara demek olmaz . Onları bu görüşe hazırlamaq lazım .
- Nasıl olacaq bu iş ?
- Bilmirem . Ele derdim de budur da .
Qulam ağ saqalını qaşıyıb sığalladı . Biraz düşündükden sonra davam etdi . En pisi de bilirsen nedir ?
- Neymiş ?
- O evin qızı o oğlana aşiq olub - Mehri iki eliyle dizlerine cırpıb tessüflendi ;
- Vayyy , vayy . Baba ne diyorsun sen ? Yazık o genclere ... ne olacak bu işin sonu baba ? Ya o genc adam o kızı seviyormu acaba ?
- Adamı bilmirem qızım , adamın ağlı fikiri işinde - güçünde . Ama kız seviyor. O, kiza acıyıram men . Bu ümüdsüz sevda ona cox acı verecek . Daha yeni başlayıb bu sevda . Bir birlerine bağlanmadan onları qoparmak lazım .
Mehri fikire dalıb getmişdi . Bu veziyyetde ne edeceyini , o qıza ve ya o oğlana nece kömek edeceyini düşünürdü . Qulam bu söhbetle qızına tesir etdiyine sevinirdi . Gözünü qıyıb sınayıcı bir nezerle qızına baxdı ;
- Bele bir veziyyetde sen olsan nece olarsan ?
- Allah korusun baba , nerden geldi bele bir şey aklına .
- Olur da kızım , heyatdır bu , her şey ola biler .
- Kendimi öldürürüm . Utancımdan o adamın yüzüne bakamam .
- Bax görürsen qızım daha uşaqsan sen sehv düşünürsen . Senden önce olanların gunahını siz niye çekmelisiz ki . İnsan gerek bu dünyada özünü her cür sürpirizlere hazır tuta . Heyat her an insanı vura biler , heyatın zerbesinden yıxılmamaq üçün her bir kes özünü her zerbeye hazırlamalıdır .
Pencereden baxçaya baxaraq qızını seyredirdi Qulam . Buz tutmuş sekinin üstinde var - gel edib düşünürdü Mehri . Aniden dayanıb yuxarı pencereye baxdı . Qulam perdenin arxasına çekilib özünü qızından gizledi . Qetiyyetli addımlarla Mehri pilekenleri cıxıb atasının yanına geldi .
- Ata !
- Buyur qızım !
- Ata o gıza söylemek lazım .
- Neyi ?
- O senin abindir demek lazım .
- Sence kız bunu normal karşılarmı ?
- Ben söylerim baba . Sen onu bana bırak ! Kimdir o kız , beni ona götür baba , o kıza anlatacaklarım var . O kiz şimdiden bu sırrı bilmezse onun biraz sonrakı halıne ben şimdiden acıyorum .
- O qızın yerine sen olsan neyniyerdin , sevmekten , böyle bir sevgiden vaz kecerdinmi ?
- Tabii vaz gececem , hankı kız abisiyle aşk yaşar .
- Bu haberi eşitse o kız nasıl olar sence ?
- Nasıl olursa olsun onu abisi gibi kabul etmek zorunda ...
- O oğlan senin abindir
- Kim , nasıl ? Anlamadım ki ...- Mehrinin gözleri heyecan ve teccubden böyüyüb az qala heqedesinden cıxacaqdı . Qulamdan Arazın onların qardaşı olduğunu eşidince az qalırdı deli ola . Bele bir şeyi qebul etmek istemirdi . Onları uşaqlığından ayrı salan anasına nifrin yağdırırdı . Sesini yükseltdice ağlayır Qulam onu bağrına basıb saçlarını oxşayırdı . Onun ağlamasına mane olmaq istemirdi . Ama onu sakit sakit sesini yükseltmeden ağlamağa cağrırdı .
- Yavaş ol , sakit eşiden olacaq . Bu sirri helelik hec kim bilmeyecek eşidirsen qızım . Ananı da Arazı da itire bilerik .
Başını atasının çiynine qoyub için için ağlayırdı Mehrinin İlk mehebbeti daşa deymişdi , xeyalları uçmuşdu , arzuları darmadağın olub qerib quşlar kimi perik düşmüşdü . Atası onu yaxşı başa düşürdü . Genc , yeniyetme bir qız idi , ilk mehebbetin , en ülvi duyğuların bu yaşda baş qaldırdığını bilirdi . Hec zaman qızlarının sevgisine qarşı cıxmağı xeyalına bele getirmemişdi . Ama bu mümkünsüz sevgiye etiraz etmeli , qızını bu yoldan döndermeli idi .

Manafın adamları tutulduqdan sonra cox cinayyetler meydana cıxdı . SSSR- nin bir cox respublikalarında müteşekkil cinayyetkar desteler cinayyet mesuliyyetine celb edildi . 2 ile yaxın davam eden ayrı ayrı mehkemelerden sonra İbrahim günahsız bilinerek azadlığa qovuşudu . Manaf ve el altılarından cinayyet mesuliyyetine celb olunaraq hebs edilmişdi .
Butun şeher İbrahimin yaşama xeberi ile çalxalanırdı . Ulduzun haqqında dedi - qodu ayaq tutub yeriyirdi . Beşir de fürsetden istifade edib hele İbrahimin toyu günü Mikayılın onunla ters düşmesinden üreyinde qalaqlanıb qalmış kini qabarıb üze çıxmışdı . Beş kişi bir yere düşende Mikayılı bacısının exlaqsızlığına göre onların yanında sındırır , Ulduzun adına olmayan qaralar yaxırdı . Müharibede qıçından yaralanıb , sonradan qanqreniyadan ayağı kesilen Mikayıl özünü toparlayıb bir nece defe Beşiri qoltuq ağacının altına salıb döymüşdüse de yene de Beşirin ağzını yığa bilmirdi . Düşdüyü acınacaqlı veziyyete yanıb tökülen Mikayıl kesik ayağını yumuruqlayıb bextsiz taleyine ağlayırdı . Erinin bu halına acıyan Lale başını onun kesik dizine qoyub ağlamaqdan başqa bir caresi qalmırdı . İş o yere qalmışdı ki , Beşirin şeherdeki dedi - qodusundan başların alıb qaçma qerarına gelmişdiler . Bu meqsedle toplanıb altı uşağını ve hele aile qurmamış baldızlarını da götürüb Bakıya kiraye köçdüler . Elil ayaqla , böyük külfetle kirada yaşamaq aileye cox cetin idi . Lale ve quzlar fabrike işe girib namusla cöreklerini qazanırdısa da Beşirin dedi qodusu bu defe onların namusuna palcıq atırdı .
İsmayılın da bir eli onların üstünde idi . Onun eliyle Mikayılı Eliller cemiyyetinin sedri vezifesine teyin etmişdiler .
İsmayılın mesleheti ile İbrahim Ulduzu da götürüb Qazaxstana köcdü , evveller dini kebinle olan nigahını burda olan Azerbaycanlıların şahidliyiyle resmileşdirib evlendiler . Zavodların birinde işe başlayan İbrahim ve Ulduz heyatın nebzini tutmağa başlamışdılar artıq . İkisi de etdiyi xataları boyunlarına alıb kecmişe göz yumaraq geleceye doğru baxırdılar . Menteqelerin birinde sahe hekimi işleyen Ulduz cox kecmedi ki , analıq mezuniyyetine cıxdı . İlki qız oldu . Mezuniyyeti bitmemiş daha bir qızı dünyaya geldi . Uşaq aileni bir birine bağlayar deyirler . Aralarında sevgi olmayan bu cütlüyü uşaqlar bir birine bağlamışdı . Decel qızların qaygısı bu soyuq cütlüyü bir birine isinişdirmişdi . Üçüncü uşağı Habil dünyaya gelende Olqanın da bir qızı oldu . Köhne refiqeler mektub vastesiyle bir birlerini tebrik ederken , zarafatla uşaqları bir birlerine göbekkesdi de etdiler . Ne bileydiler ki , zarafatla deyilen bu söz körpelerin alınlarına yazı kimi yazılacaq . Dördüncu oğluna hamile qalanda ölkeye bir xeber bomba kimi düşdü . Represiya qurbanları beraet qazanmışdı . İbrahimin emisi Çümüşüd de ehv fermanına düşmüşdü . Sevinc sevince qarışmışdı . Bu iller erzinde İbrahimin emisinden heç bir xeberi yox idi . Emisi ölübmü qalıbmı hec bir melumatı yoxidi . Ehv fermanı cıxdığında Cümüşüdün qızları toplanıb Qazaıstana İbrahimin evine gelmişdiler . İbrahim İsmayılın kömekliyiyle lazımı yerlere müraciet edib lazım olan senetleri toplayıb İsmayıl ile beraber sibre - emisinin sürgün olunduğu şehere getdi . Çox heyecanlı idi . Cox isteyirdi ki emisi sağ olsun . Teessüf ki , bezen insanın her istediyi olmur . Emisi ölmüşdü , lakin bu ebedi ayrılığın qenşerinde Cümüşüdün oğlu Eliye qovuşdu .
Represiye zamanı dövlet terefinden uşaq evine verilib orda böyuyub oxuyan Eli artıq sayılıb - secilen şexsiyyet olmuşdu . Unitsitutun jurnalistika faklutesini bitiren Eli Moskva qezetlerinin birinde mesul vezifede işleyirdi . İnternatda beraber böyüdükleri bir özbek qızı ile aile qurmuş bir oğlu vardı . Hele internatda olduğunda atasının represiya qurbanı olduğundan xeberdar olan Eli müellimelerinden birinin vastesi ile ölkedeki siyasi veziyyetin nebizini tutmuşdu . Hemin müellimenin de ailesinin Elinin atası kimi represiya qurbanı olması bu şagird ve müellime arasında bir bağlılıq yaratmışdı . Müellime Elini ölkeye bir lazımı şexsiyyet kimi yetişdirirdi . Ele o müellimenin seyi neticesinde Eli bu seviyeye gelib catmışdı . Sonsuz olan müellime Elini evladı kimi sever , övladı kimi yetişdirirdi . Ölende de atasından qalma Moskvadakı mülkünü Eliye bağışlamış , Eliye onun cox sevdiyi şagırdı Dilara ile evlenmeyi vesiyyet etmişdi . Eli de öz növbesinde bu gözel ürekli müellimesine vefa göstererek onun vesiyyetine emel etmişdi .
Ehv fermanı cıxdığında ilk atasının hayına qaçanlardan biri de Eli olmuşdu . Bir aya yaxın idi Sibirdeydi atasının ölüm xeberini almışdı . Ehv vermanı cıxmadan 7 ay önce dünyasını deyişmişdi . Bele bir zamanda sarılıb ağlayacağı yetimliyini paylaşacağı bir qohum , bir dosta ettiyyac dıydugu bir zamanda hebsxana qapıları qabağında Allah onu İbrahimle görşdürmüşdü . Bir birlerini tanımayan emi uşaqları bir birilerinden xebersiz eyni adamın sorağına gelib eyni adamın ölüm xeberini almışken bir birlerini teselli ederken içeriden azadlığa cıxmış mehbuslardan birinin Cümüşüd haqqında danışdığı ehvalat onların ikisini de herekete getirdi . Mehbusun dediyine göre , Cümüşüd ölende onu torpağa emanet qoyması haqqında vesiyyet edibmiş ;
- Eminem ki , bir gün oğlum ve zehmetini cekib onunla qardaş kimi olduğum qardaşım oğlu gelib meni burdan aparacaq . Onlar meni bu kafir torpağında çürümeye qoymazlar . Neni torpağa emanet verin .
Hebsde beraber mehkumluq heyatı yalayan seyib nesilinden olan Mircelaleddin özü öz eliyle Gümüşüdü vesiyyetine emel edib defn ederken torpağa emanet edib qoymuşdu . Bir birini tanımayan emi - uşaqları ayrı ayrılıqda mezarın açılması ve cenazenin köçürülmesi haqqında lazımı yere müraciet etseler de ikisi de eyni adam için fedakarlıq etdiyini yalnız mezar açılanda öyrendiler . Dövranın qopardığı fırtınadan ayrı düşmüş doğmalar qovuşdu . Birleşib cenazeni mezardan cıxarırken bir möcüzeyle qarşılaşdılar . Cümüşüdün 7 ay evvel ölmesine baxmayaraq cenaze hele de yeni ölmiş kimi idi . Çümüşüdün üzündeki nur hele de nece de var ele de dururdu . Bir dene tükü de terpenmemişdi . Bu möcüzenin sebebini mezarı açarken quran oxuyan axund bele açıqladı ;
- Torpaq emanete xeyanet etmir . Onu bu torpağa emanet vermişler , torpaq da emanetini olduğu kimi size bağışlayıb . Eger bu ehv lap 20 il sonra da olsa gercekleşleydi ne zamansa bu mezar açılsaydı cenazeni yene de bele teze görecekdiz .
Cümüşüdü Qarabağa getirib orda defn etdiler . Bir müddet sonra veteninden , elinden , obasından ayrı düşmüş Cümüşüd yene bu qürbetde , qerib elde kimsiz , kimsesiz qaldı . İller sonra ot basmış bu qerib mezarı iki üç ilden bir qızları ziyaret edir üstüne bitmiş otları qoparırdı ...

Araz yene fealiyyetine davam edirdi . Artıq o , Qulamın evinden ayrılıb dostlarıyla beraber qalırdi . Mehrinin Araza qarşı fikiri deyişmişdi . Onu qardaş kimi sevirdi . Bacılarına da Araza qarşı qardaş sevgisi aşılamağa başlamışdı . Asya ilk günler qızına hirslenib onu qınayırdı .
- Feresetin olmadı gül kimi uşağı qaçırtdın . Gedib sünü tapacaqsan , sünnüye gedecekseñ. Ne gözel qısmet gelmişdi ayagına . Özümüzünkü idi , dini mezhebi de bizden idi . Ama sonralar qızının üstüne bozarmağından peşiman olmuşdu .
Qulam da boş dayanmayıb Asyanın üreyinde Araza qarşı sevgi yaratmağa calışırdı . Arada ağzını arayıb ;
- Belke anan ve Araz geldi . O zaman onu bağışlarsanmı ? - deye soruşduğunda
-Yox esla - deye cavab almışdı . Mehriyle bir birine baxıb çiyinlerini çeken Qulam ne qeder bu buz dağını qıracağına çalışsa da bir faydası olmayacagını görürdü .
Bele baxanda bezen Asyanın Arazı oğlu olduğunu bildiyini düşünürdü . Bezen ele hereket edirdi ki , bunu yalnız analar ede biler deye düşünürdü . Arazı görmeyende , onları ziyarete gec - gec gelende , her hansı bir mitinqde , qarşıdurmada Arazdan nigaran qalışı yalnız bir anaya mexsus olduğunu düşünürdü . Bu nigarancılığın sebebini Asyadan soruşanda da Asya
- Qerib uşaqdır ,anası yox atası yox , yazığım gelir - deyib gözlerini erinden yayındırırdı . Qulam Asyanın ondan hisslerini gizlediyini yaxşı bilirdi . Ne de olsa nece illik arvadı idi . Asyanı ağzındakı dili kimi tanıyırdı . Daha xeberi yox idi ki , Mehriyle atası Araz haqqında danışanda o biri otaqda iş gören Asya ara pencereden her şeyi eşitmişdi .
Qızlar da yavaş yavaş böyüyüb bir bir er evine uçurdular . Mehri de ere getmişdi , uşaqları var idi . Artıq Qulam da elden ayaqdan düşmüşdü . Asyanın canı sulu olsa da ağır xesteliye düşmüşdü . Qanlı öskürek heç cür ondan el cekmirdi ki , çekmirdi . Günü günden eriyen Asyanın ömrünün son günlerini yaşadığını gören Qulam ona son nefesinde oğlunu , anasını getirmeyi düşünürdü . Bu meqsedle Esmere mektub yazdı . Bir ay sonra mektuba Esmerin adınından yox, Ferruxinin adından cavab aldı .Esmer dünyasını deyişmişdi . Bu xeberden Arazın da xeberi varmış ama İrana kece bilmemesi onu caresiz bir veziyyete getirib cıxarmışdı . Qulam Esmeri anası kimi bilen Arazdan artıq heç neyi gizletmemyi qerara aldı . El çomağına söykene söykene Mehrinin evine yola düşdü . Pambıq kimi ağarmış sacını saqqalını qarışdıraraq fikirini , qızına deyende qızı ;
- Tabii ki , baba asıl hakıkatı ikisi de bilmesi gerekir , biz bu zamana cok gecikdik . Aslında bütün olanları onlara coktan söylememiz gerekirdi .
... Ve bir gün Mehri ve Qulam Arazın yanına gederek bütün olanları ona danışdılar . Bütün bu hadiselerden şoka düşmüş Araz bele bir ananı esla bağışlamayacağını dedi ;
- En başından beri onun etdiyi xatanı men daşımışam . Anladım dayısı ona tecavuz edib ve men dünyaya gelmişem . Gerek o meni atama qarşı düşman kimi yetişdireydi . Men bu yaşa gelmişem ve indi atamın kim olduğunu sizden öyrenirem . Niye axı ? Niye o mene sahib durmayıb , menim kim olduğumu mene demeyib ? Niye men doğma anama yad kimi baxmışam ? O nece anadır ki , bu nece illerde men onun oğlu olduğunu hiss etmeyib ki ? Men bilirdim ki , nenem meni etibar etmediyi adama vermez . Nenem meni ordan bura yollayanda onun bu aileyle bir bağlılığı olduğunu bilirdim . Bunu özü de mene bunun bir dövlet sirri olduğunu demişdi . Sen nece ki , mene anamın kim olduğunu , kimlerden olduğumu ona demememi istediyin kimi, nenem de mene tapşırmışdı . Burda bir sirrin olduğunu adım kimi bilirdim . Ve bilirdim ki bir gün bu sirr açılacaq . Bu sirrin açılacağına adım kimi emin idim . Sadece sebr edib gözleyirdim bu sirr nedir kim terefinden , nece açılacaq ?
Qulam ne deyeceyini bilmirdi . Ne de Arazı sakıtleşdirmeye haqqı yox idi . İllerle üreyinde , beyninde yığılıb qalmış sualların bendi uçub dağılmışdı . Mehri de , Qulam da sualların qarşısında aciz qalmışdı , ona ne cavab vereceyini bilmirdiler .
- Bir daş ürek ananın ucbatından , bu zamana qeder , nenemi ana bilmişem . Niye axı ? Menim ne günahım vardı ? Niye men onun o biri evladlardan kenar qalmalıydım ki ? Niye men atılmalıydım ki ?
Uzunu Mehriye tutdu ;
- Belke sen meni sevdiyinde men de sene aşıq olsaydım , onda ? - Mehri utandığından başını aşağı saldı .
- Axı senin ne günahın vardı ki , sevdiyin oğlan senin qardaşın cıxıb ? Men bu aileyle menim bir doğmalıq olduğunu hiss edirdim . Anam da mektublarında her gün meni xeberdar edirdi , çöreyin yediyin , qaldığın evin qızlarına bacı gözüyle bax deyirdi . Nenem son nefesinde o mene Asyanın menim anam oldığunu yazmışdı . Nenem öldüynde derdimi , acımı içimde çekdim . Menim doğma anam menim derdimi soruşmasın mene teselli edecek deye mene sarılmasın deye , nenemin - anamın öldüyünü heç kime demedim . Men onu heç zaman bağışlamayacam . Onun üzünden menim bütün heyatım alt üst olub , ne övlad olmuşam , ne seven olmuşam . Men onun timsalında bütün qadınlara nifret edirem başa düşürsüz nifret ...

*****

Bir gece Arazın qapısı döyüldü . Gelen Mehrinin eriydi . Onunla gelmesini xahiş etdi . Onu Qulam çağırtdırırdı . Ve qapını açıb içeri qirmeden qapının arasında dayandı . Can üste olan anasının başına toplanmış qadınlar Arazı qapıda görünce kenara cekilib ona yol verdise de Araz yene iceri girmedi . Qadın canıyla elleşirdi . Üzünü divara cevirib sankı divarlara dırmasırdı . Xırıltılı sesinin arasından gücle sezilecek derecede Araz deye seslenirdi . Araz qadının bu halına nifetle baxırdı .
Qulam Araza baxıb başını buladı . Dili bir söz demese de gözleri ona yalvarırdı ki , anasına yaxın getsin . Araz ayaqqabılarını soyunub qapının ağzında cütledi . Temkinle addımlarını anasına doğru atdı . Onun içeri girmesini gören Qulam yerinden qalxıb qadınlara otaqdan çıxmalarını işaret etdi . İceride bir Mehri eri ve Qulam qaldı . Qulam qapıları cekib , Araza teref döndü . Araz Asyanın yatağının yanındaydı .Elini qaldırıb ona toxundurmaq isteyirdi . Barmaqlarını sanki isti bir ateşe toxunduracaqmış kimi ondan aralı tutmuşdu . Sanki barmaqları ona toxunsaydı , illerle üreyinde qalaqlanmış buzlar bu ateşin istisinden eriyecekdi . Sanki bu buzlarla beraber Araz da eriyib yox olacaqdı . Bu defe de Qulam onun kömeyine catdı .
-Asya , bax , qadanı alım , bax Araz gelib - Qulam Arazın elini tutub Asyanın üzüne toxundurdu . Elebil , güneş göyden qopub Arazın buz tutmuş üreyine düşdü . Üreyindeki buzlar eridi çay olub Arazın gözlerinden axdı .
- Anam ! - deyince Mehrinin hıçkırıkları icerinin sessizliyini pozdu . Eri yaxınlaşıb onun elinden tutub başını sinesine sıxdı .
Qulam pambıq kimi ağarmış kipriklerinden damlayan suları yığıb yığışdıra bilmirdi . Asya özünde deyildi . Hey üzü divara teref , divarları cırmaqlayırdı . Araz elini Asyanın başının altından salıb üzünü özüne cevirdi yarı yumulu gözlerine baxıb dodağının yanında laxtalanmış qanı sildi . Başını alnına qoyub ;
- Bax anam , men geldim senin Arazın .
Qadın bayaqkı kimi yene de dayanmadan xırıltılı seslerin arasından " Araz " deye seslenirdi . Belke de Arazı görmürdü , belke de görürdü .
- Ana , bilirsen , sizi ilk defe carşıda görende ilk ağlıma gelen ne idi ? He ana ? Qucağında körpesini emdiren ana . Bunu Mehriye baxanda görmüşdüm . Cünkü men son defe anamı görende tam Mehrinin eksiydı . Menim anam o qız kimi ismetli , utancaq idi . Mehri senin gencliyiniydı . Sene çox oxşayırdı . Belke de ondan ona baxanda özümü anamın qucağında hiss edirmişem . Ana , o qızın mene yad olmadığını bilirdim . Qulam atam senin anam olduğunu deyende yene hemin sehne ağlıma geldi . Axı niye körpesini emdiren ana xeyalıma gelir deye verdiyim suala men onda cavab tapdım . Demiyesen men seni ele hemin vaxtlar görüb yaddaşıma yazmışdım ...
Başını anasının başına söykeyib saçlarını qoxladı ;
- Sen heçmi ana olmamışdın , heçmi meni sevmemişdin ? Hecmi meni görende vicdanın oyanmamışdı , he ana ? İndi niye adımı cekirsen ? İndi niye Arazı arzulayırsan ? Ele bilirsen Araz seni bağışlayacaq ? Seni allah bağışlasın . Meni ana sevgisinden mehrum etdiyin üçün , seni allah bağışlasın . Meni o biri uşaqlarından ayırdığın için , seni allah bağışlasın ! sahibim ola - ola meni yetim qoyduğun için . Barim indi meni yetim qoyma ana - Deyib hönkürdü . Başını sinesini qoyub içini cekdi , anasının çiyinlerinden tutub özüne sıxdı .
- Barım birce defe mene sarıl , meni sev , bir Allah bilir ki , men buna nece möhtacam , ana ! Menim günahım yoxdur , sene meni bağışla deyim , axı men neylemişem ki , sen mene qarşı bele haqsız oldun ana ? - deyib qadının heyden düşmüş qollarını boynundan asdı ;
- Nolar , ana , tek birce defe meni balan kimi bağrına bas , tek bir defe !
Küreklerine bir anlıq ağırlıq cökdü . Sanki kimse onu anasına teref iteleyirdı . Qurumuş barmaqlar küreyine batırdı . Başın qaldırıb anasına baxdı . Sönmüş gözlerde işıq parlayırdı sankı . Gözleri gülürdü . Arazın küreklerinden basan da anasının elleri idi . Qadına güc gelmişdi ele bil onu var gücüyle özüne sıxırdı . Araz üzünü anasının dodaqlarına sürtdü . Gözlerinin yaşı ile dodaqlarını islatdi . Nefesi kesilmek üzre olan dodaqların arasından güçle eşidilecek " menim balam " kelmesi cıxdı ve anında qolları boşalıb yanına düşdü ...

Ana ve ogulun bu sehnesi bütün irademi tüketmişdi . Barmaqlarım herifleri tanımırdı , gözlerime dolmuş yaşdan yazıları gözüm seçmirdi . Elimi saxlayıb gözlüyümü çıxartdım . Tavana baxıb gözlerimi sıxınca yanaqlarımdan süzülen yaş boğazıma qeder endi ..

Yazar: Feride Acarakçay (real hekayə)